tag:blogger.com,1999:blog-57356637636901747282024-03-13T06:45:16.499+06:00AumThis is blog of Dr Jayanti Bhadesia about religious, patriotic, inspiring and human heart touching things to share with friendsBhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.comBlogger1825125tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-32216138550675817552023-10-17T00:38:00.001+06:002023-10-17T00:38:42.204+06:00Madhuban green Lajai and Vishwakarma Garabi mandal Morbi darshan <p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNO8I2ifPcvshhwniAvlpICDLwhp5YTxjnhramZucwPPRnY_nJNm4FXqQ8EJPTArPQ0gtz1J38D-ts0oPESIvkDSIQiqEdoVfb765Al9pnCemSCjMc8BsukXvZjSC_3-kLjvxXGUMWIDvawAjY8YyhrStp9NpTYQqn8go4iuqrgYEsvcC6dq7dfIQA4Uk/s2770/IMG_5005.jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1385" data-original-width="2770" height="160" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNO8I2ifPcvshhwniAvlpICDLwhp5YTxjnhramZucwPPRnY_nJNm4FXqQ8EJPTArPQ0gtz1J38D-ts0oPESIvkDSIQiqEdoVfb765Al9pnCemSCjMc8BsukXvZjSC_3-kLjvxXGUMWIDvawAjY8YyhrStp9NpTYQqn8go4iuqrgYEsvcC6dq7dfIQA4Uk/s320/IMG_5005.jpeg" width="320" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKgXhp2Sxa8n28nRN2jfp9IpaaMqCOST2LqbEvthdZ6slyu2pRaTFO_GEuGDsjPo-FeGM9WpGEnw3vgX2B8uAtN-WQeKzb0YsTheCalBc_hNaNBoM7RJ-ltAmyvxxtRG3plLVqtf4DTPxy38DI4o9yPzlVON1o8v6rUnIKX4BxuYGdmVejxpTE6vjbFic/s4032/IMG_8877.jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3024" data-original-width="4032" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKgXhp2Sxa8n28nRN2jfp9IpaaMqCOST2LqbEvthdZ6slyu2pRaTFO_GEuGDsjPo-FeGM9WpGEnw3vgX2B8uAtN-WQeKzb0YsTheCalBc_hNaNBoM7RJ-ltAmyvxxtRG3plLVqtf4DTPxy38DI4o9yPzlVON1o8v6rUnIKX4BxuYGdmVejxpTE6vjbFic/s320/IMG_8877.jpeg" width="320" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEglUThCVZ5YmUkVH8MQnOU6IC8C2h7f2G43KZSl_oFLl1dq6dHSnXTEQm-pq_gIdCm77vQLYbM5s3ZL98ojoMfOGmQREGjflkd_34dwEahSkqwLA8NN4GXeL3gr48lAyrjM_D42ULew0Uk4ZTq7ChjJd7hoQPCtVjCwBjyvBMSzUSUwFJTu4_eji4xZpBo/s4032/IMG_8879.jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3024" data-original-width="4032" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEglUThCVZ5YmUkVH8MQnOU6IC8C2h7f2G43KZSl_oFLl1dq6dHSnXTEQm-pq_gIdCm77vQLYbM5s3ZL98ojoMfOGmQREGjflkd_34dwEahSkqwLA8NN4GXeL3gr48lAyrjM_D42ULew0Uk4ZTq7ChjJd7hoQPCtVjCwBjyvBMSzUSUwFJTu4_eji4xZpBo/s320/IMG_8879.jpeg" width="320" /></a></div><p><br /></p>ऐसी छोटी और कम संख्या वाली गरबा नवरात्री प्रेरणादायी है। नही कोइ ज़्यादा प्रचार और धमाल और संगीतमय भक्ति के साथ आनंद प्राप्ति ( मधुबन ग्रीन सोसायटी , विश्वकर्मा गरबी मंडल मोरबी)<p></p><p><br /> </p>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-78438672719009140422019-06-08T12:18:00.000+06:002019-11-21T14:53:34.612+06:00Jivan <p class="mobile-photo"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-cFeIv5HXzJY/XPtSZDUMgfI/AAAAAAADrIA/kF4YMbnWixweW-GWI43ymoaWmZh5PfBPACK4BGAYYCw/s1600/11862f64-0a3a-4e44-9f41-d961e9ed12f5-799625.JPG"><img src="http://2.bp.blogspot.com/-cFeIv5HXzJY/XPtSZDUMgfI/AAAAAAADrIA/kF4YMbnWixweW-GWI43ymoaWmZh5PfBPACK4BGAYYCw/s320/11862f64-0a3a-4e44-9f41-d961e9ed12f5-799625.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6700039460983964146" /></a></p>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-34857636312989419782019-06-08T11:47:00.000+06:002019-11-21T14:53:29.276+06:00Morbi radio Discussion on Youth <br><a href="https://www.facebook.com/810370610/posts/10161895850875611?s=810370610&sfns=mo">https://www.facebook.com/810370610/posts/10161895850875611?s=810370610&sfns=mo</a>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-6638243142631432412019-04-29T12:00:00.000+06:002019-11-21T14:53:32.486+06:00At Swaminarayan temple Maninagar <p class="mobile-photo"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-G9JZTPJSl5g/XMaScl1t-YI/AAAAAAADkr4/ecuZnwRrhFg6Vm9mGYiH9gMm8gDRwez-gCK4BGAYYCw/s1600/abdcf96d-668f-4b13-90bc-5f2a175a6a47-789039.JPG"><img src="http://4.bp.blogspot.com/-G9JZTPJSl5g/XMaScl1t-YI/AAAAAAADkr4/ecuZnwRrhFg6Vm9mGYiH9gMm8gDRwez-gCK4BGAYYCw/s320/abdcf96d-668f-4b13-90bc-5f2a175a6a47-789039.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6685191716769495426" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-BWdSwuikPCo/XMaSdD6k2uI/AAAAAAADksI/35zJyazZTxotCQM13sefD4acbZSZo8oRACK4BGAYYCw/s1600/7a63a85d-1a26-49dc-8835-d11b8f61db9e-791151.JPG"><img src="http://1.bp.blogspot.com/-BWdSwuikPCo/XMaSdD6k2uI/AAAAAAADksI/35zJyazZTxotCQM13sefD4acbZSZo8oRACK4BGAYYCw/s320/7a63a85d-1a26-49dc-8835-d11b8f61db9e-791151.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6685191724842932962" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-6tOnX1PPptA/XMaSduYGMNI/AAAAAAADksQ/fSaEdlUfpPo93hamgNcMT7o5mBrKnI2twCK4BGAYYCw/s1600/587277d3-6bea-4eaa-ad27-6ced6b45de6b-793532.JPG"><img src="http://1.bp.blogspot.com/-6tOnX1PPptA/XMaSduYGMNI/AAAAAAADksQ/fSaEdlUfpPo93hamgNcMT7o5mBrKnI2twCK4BGAYYCw/s320/587277d3-6bea-4eaa-ad27-6ced6b45de6b-793532.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6685191736241041618" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-s8fKpv7o_zk/XMaSd4qa_jI/AAAAAAADksg/8BMZad4CCA8Ii-GDKa9ALRK8-uVSWr2bACK4BGAYYCw/s1600/a41fe8e3-1cb9-47fc-acc6-9b9ba57885d7-795244.JPG"><img src="http://2.bp.blogspot.com/-s8fKpv7o_zk/XMaSd4qa_jI/AAAAAAADksg/8BMZad4CCA8Ii-GDKa9ALRK8-uVSWr2bACK4BGAYYCw/s320/a41fe8e3-1cb9-47fc-acc6-9b9ba57885d7-795244.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6685191739002256946" /></a></p>Had great time to be with Muktajivan Swaminarayan temple Maninagar ( Pujya Purushottam Prakash Swami)Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-69603706193769685542019-04-24T12:44:00.000+06:002019-11-21T14:53:33.028+06:00संघ और गांधीजी<br><br><div dir="ltr"><h1 class="cat_article_title" style="margin: 0px -20px; padding: 15px 20px 14px; border-width: 0px 0px 1px; border-bottom-style: solid; border-color: rgb(4, 90, 156); outline: 0px; vertical-align: baseline; line-height: 1em;"><font size="3"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">संघ और गांधीजी</span></font></h1><div class="article_meta" style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border-width: 0px 0px 1px; border-bottom-style: dotted; border-bottom-color: rgb(195, 195, 195); outline: 0px; vertical-align: baseline; line-height: 22px;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="meta_author" style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;">Posted by: <a href="http://vskbharat.com/author/admin/" title="Posts by admin" rel="author" style="margin: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline; outline: none 0px; text-decoration: none; transition: background-color 0.2s linear, color 0.2s linear; font-weight: bold;">admin</a></span> <span class="meta_date" style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;">Posted date: <strong style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;">April 23, 2019</strong></span> <span class="meta_cat" style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;">In: <strong style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;">Uncategorized</strong></span> <span class="meta_sap" style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;">|</span> <span class="meta_comments" style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;">comment : <a href="http://vskbharat.com/%e0%a4%b8%e0%a4%82%e0%a4%98-%e0%a4%94%e0%a4%b0-%e0%a4%97%e0%a4%be%e0%a4%82%e0%a4%a7%e0%a5%80%e0%a4%9c%e0%a5%80/#respond" style="margin: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline; outline: none 0px; text-decoration: none; transition: background-color 0.2s linear, color 0.2s linear; font-weight: bold;">0</a></span></span></div><div id="article_content" class="single_article_content" style="margin: 0px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline; text-align: justify;"><p style="margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://vskbharat.com/wp-content/uploads/2014/10/Manmohan-Vaidya-ji.jpg" style="margin: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline; outline: none 0px; text-decoration: none; transition: background-color 0.2s linear, color 0.2s linear; caret-color: rgb(0, 0, 0); background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><font color="#000000"><img class="alignleft size-medium wp-image-4606" src="http://vskbharat.com/wp-content/uploads/2014/10/Manmohan-Vaidya-ji-300x166.jpg" alt="" width="300" height="166" srcset="http://vskbharat.com/wp-content/uploads/2014/10/Manmohan-Vaidya-ji-300x166.jpg 300w, http://vskbharat.com/wp-content/uploads/2014/10/Manmohan-Vaidya-ji.jpg 616w" sizes="(max-width: 300px) 100vw, 300px" style="text-align: start; margin: 0px 1.5em 0.5em 0px; padding: 4px; border: 1px solid rgb(4, 90, 156); outline: 0px; vertical-align: baseline; float: left; height: auto; max-width: 228px !important;"></font></a><div style="text-align: start;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">चुनाव का शंख बज चुका है. सभी दल अपनी-अपनी संस्कृति और परम्परा के अनुसार चुनावी भाषण भी दे रहे हैं. एक दल के नेता ने कहा कि इस चुनाव में आपको गांधी या गोडसे के बीच चुनाव करना है. एक बात मैंने देखी है. जो गांधी जी के असली अनुयायी हैं, वे अपने आचरण पर अधिक ध्यान देते हैं, वे कभी गोडसे का नाम तक नहीं लेते. संघ में भी गांधी जी की चर्चा तो अनेक बार होती देखी है, पर गोडसे के नाम की चर्चा मैंने कभी नहीं सुनी है. परंतु अपने राजनैतिक स्वार्थ के लिए गांधी जी के नाम को भुनाने के लिए, ऐसे-ऐसे लोग गोडसे का नाम बार बार लेते हैं,जिनका आचरण और उनकी नीतियों का गांधी जी के विचारों से दूर दूर तक कोई सरोकार नहीं दिखता. वे तो सरासर असत्य और हिंसा का आश्रय लेने वाले और अपने स्वार्थ के लिए गांधी जी का उपयोग करने वाले ही होते हैं.</span></div></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">एक दैनिक के सम्पादक ने, जो संघ के स्वयंसेवक भी हैं, कहा कि एक गांधीवादी विचारक के लेख हमारे दैनिक में प्रकाशित हो रहे हैं. उस सम्पादक ने यह भी कहा कि उन गांधीवादी विचारक ने लेख लिखने की बात करते समय यह कहा कि संघ के और गांधीजी के संबंध कैसे थे, यह मैं जानता हूं फिर भी मैं आपको अनजान कुछ पहलुओं के बारे में लिखूंगा. यह सुन कर मैंने प्रश्न किया कि संघ और गांधीजी के संबंध कैसे थे, यह वे विचारक सही में जानते हैं? लोग बिना जाने, अध्ययन किए अपनी धारणाएं बना लेते हैं. संघ के बारे में तो अनेक विद्वान, स्कॉलर कहलाने वाले लोग भी पूरा अध्ययन करने का कष्ट किए बिना या, सिलेक्टिव अध्ययन के आधार पर या एक विशिष्ट दृष्टिकोण से लिखे साहित्य के आधार पर ही अपने 'विद्वत्तापूर्ण' (?) विचार व्यक्त करते हैं. किन्तु वास्तविकता यह है कि इन विचारों का 'सत्य' से कोई लेना-देना नहीं होता है.</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">महात्मा गांधी जी के कुछ मतों से तीव्र असहमति होते हुए भी संघ से संबंध कैसे थे, इस पर उपलब्ध जानकारी पर नजर डालनी चाहिए. भारत की आजादी के लिए अंग्रेज़ों के विरुद्ध संघर्ष में जनाधार को व्यापक बनाने के शुद्ध उद्देश्य से मुसलमानों के कट्टर और जिहादी मानसिकता वाले हिस्से के सामने उनकी शरणागति से सहमत न होते हुए भी, आजादी के आंदोलन में सर्व सामान्य लोगों को सहभागी होने के लिए उन्होंने चरख़ा जैसा सहज उपलब्ध अमोघ साधन और सत्याग्रह जैसा सहज स्वीकार्य तरीका दिया, वह उनकी महानता है. ग्राम स्वराज्य, स्वदेशी, गौरक्षा, अस्पृश्यता निर्मूलन आदि उनके आग्रह के विषयों से भारत के मूलभूत हिन्दू चिंतन से उनका लगाव और आग्रह के महत्व को कोई नकार नहीं सकता. उनका स्वयं का मूल्याधारित जीवन अनेक युवक-युवतियों को आजीवन व्रतधारी बनकर समाज की सेवा में लगने की प्रेरणा देने वाला था.</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">सन् 1921 के असहयोग आंदोलन और 1930 के सविनय अवज्ञा आंदोलन – इन दोनों सत्याग्रहों में डॉक्टर हेडगेवार सहभागी हुए थे. इस कारण उन्हें 19 अगस्त 1921 से 12 जुलाई 1922 तक और 21 जुलाई,1930 से 14 फ़रवरी, 1931 तक दो बार सश्रम कारावास की सजा भी हुई.</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">महात्मा गांधी जी को 18 मार्च, 1922 को छह वर्ष की सजा हो गयी. तब से उनकी मुक्ति तक प्रत्येक महीने की 18 तारीख़ 'गांधी दिन' के रूप में मनाई जाती थी. सन् 1922 के अक्तूबर मास में 'गांधी दिन' के अवसर पर दिए गए भाषण में डॉक्टर हेडगेवार जी ने कहा "आज का दिन अत्यंत पवित्र है. महात्मा जी जैसे पुण्यश्लोक पुरुष के जीवन में व्याप्त सद्गुणों के श्रवण एवं चिंतन का यह दिन है. उनके अनुयायी कहलाने में गौरव अनुभव करने वालों के सिर पर तो उनके इन गुणों का अनुकरण करने की ज़िम्मेदारी विशेषकर है." 1934 में वर्धा में श्री जमनालाल बजाज के यहां जब गांधी जी का निवास था, तब पास ही संघ का शीत शिविर चल रहा था. उत्सुकतावश गांधी जी वहां गए, अधिकारियों ने उनका स्वागत किया और स्वयंसेवकों के साथ उनका वार्तालाप भी हुआ. वार्तालाप के दौरान जब उन्हें पता चला कि शिविर में अनुसूचित जाति से भी स्वयंसेवक हैं, और उनसे किसी भी प्रकार का भेदभाव किए बिना सब भाईचारे के साथ स्नेहपूर्वक एक साथ रहते हैं, सारे कार्यक्रम साथ करते हैं, तब उन्होंने बहुत प्रसन्नता व्यक्त की.</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">स्वतंत्रता के पश्चात् जब गांधी जी का निवास दिल्ली में भंगी कालोनी में था, तब सामने मैदान में संघ की प्रभात शाखा चलती थी. सितम्बर में गांधी जी ने प्रमुख स्वयंसेवकों से बात करने की इच्छा व्यक्त की. उन्हें गांधी जी ने सम्बोधित किया "बरसों पहले मैं वर्धा में राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ के एक शिविर में गया था. उस समय इसके संस्थापक श्री हेडगेवार जीवित थे. स्वर्गीय श्री जमनालाल बजाज मुझे शिविर में ले गए थे और मैं उन लोगों का कड़ा अनुशासन, सादगी और छुआछूत की पूर्ण समाप्ति देखकर अत्यंत प्रभावित हुआ था. तब से संघ काफी बढ़ गया है. मैं तो हमेशा से यह मानता हूं कि जो भी संस्था सेवा और आत्म-त्याग के आदर्श से प्रेरित है, उसकी ताकत बढ़ती ही है. लेकिन सच्चे रूप में उपयोगी होने के लिए त्यागभाव के साथ ध्येय की पवित्रता और सच्चे ज्ञान का संयोजन आवश्यक है. ऐसा त्याग, जिसमें इन दो चीज़ों का अभाव हो, समाज के लिए अनर्थकारी सिद्ध हुआ है." यह सम्बोधन 'गांधी समग्र वांग्मय' के खंड 89 में 215-217 पृष्ठ पर प्रकाशित है.</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">30 जनवरी 1948 को सरसंघचालक श्री गुरुजी मद्रास में एक कार्यक्रम में थे, जब उन्हें गांधी जी की मृत्यु का समाचार मिला. उन्होंने तुरंत ही प्रधानमंत्री पंडित नेहरु, गृहमंत्री सरदार पटेल और गांधी जी के सुपुत्र देवदास गांधी को टेलीग्राम द्वारा अपनी शोक संवेदना भेजी. उसमें श्री गुरुजी ने लिखा –</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">"प्राण घातक क्रूर हमले के फलस्वरूप एक महान विभूति की दुःखद हत्या का समाचार सुनकर मुझे बड़ा आघात लगा. वर्तमान कठिन परिस्थिति में इससे देश की अपरिमित हानि हुई है. अतुलनीय संगठक के तिरोधान से जो रिक्तता पैदा हुई है, उसे पूर्ण करने और जो गुरुतर भार कंधों पर आ पड़ा है, उसे पूर्ण करने का सामर्थ्य भगवान हमें प्रदान करें."</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">गांधी जी के प्रति सम्मान रूप शोक व्यक्त करने के लिए 13 दिन तक संघ का दैनिक कार्य स्थगित करने की सूचना उन्होंने देशभर के स्वयंसेवकों को दी. दूसरे ही दिन 31 जनवरी 1948 को श्री गुरुजी ने प्रधानमंत्री और गृहमंत्री को एक विस्तृत पत्र लिखा, उसमें वे लिखते हैं – " कल चेन्नई में वह भयंकर वार्ता सुनी कि किसी अविचारी भ्रष्ट-हृदय व्यक्ति ने पूज्य महात्मा जी पर गोली चलाकर उस महापुरुष के आकस्मिक असामयिक निधन का नीरघृण कृत्य किया. यह निंदा कृत्य संसार के सम्मुख अपने समाज पर कलंक लगाने वाला हुआ है."</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">ये सारी जानकारी Justice on Trial नामक पुस्तक में और श्री गुरुजी समग्र में उपलब्ध है.</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">06 अक्तूबर, 1969 में महात्मा गांधी जी की जन्मशताब्दी के समय महाराष्ट्र के सांगली में गांधी जी की प्रतिमा का श्री गुरुजी द्वारा अनावरण किया गया. उस समय श्री गुरुजी ने कहा – "आज एक महत्वपूर्ण व पवित्र अवसर पर हम एकत्र हुए हैं. सौ वर्ष पूर्व इसी दिन सौराष्ट्र में एक बालक का जन्म हुआ था. उस दिन अनेक बालकों का जन्म हुआ होगा, पर हम उनकी जन्म-शताब्दी नहीं मनाते. महात्मा गांधी जी का जन्म सामान्य व्यक्ति के समान हुआ, पर वे अपने कर्तव्य और अंतःकरण के प्रेम से परमश्रेष्ठ पुरुष की कोटि तक पहुंचे. उनका जीवन अपने सम्मुख रखकर, अपने जीवन को हम उसी प्रकार ढालें. उनके जीवन का जितना अधिकाधिक अनुकरण हम कर सकते हैं, उतना करें.</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">…..लोकमान्य तिलक के पश्चात् महात्मा गांधी ने अपने हाथों में स्वतंत्रता आंदोलन के सूत्र संभाले और इस दिशा में बहुत प्रयास किए. शिक्षित-अशिक्षित स्त्री-पुरुषों में यह प्रेरणा निर्माण किया कि अंग्रेज़ों का राज्य हटाना चाहिए, देश को स्वतंत्र करना चाहिए और स्व के तंत्र से चलने के लिए जो कुछ मूल्य देना होगा, वह हम देंगे. महात्मा गांधी ने मिट्टी से सोना बनाया. साधारण लोगों में असाधारणत्व निर्माण किया. इस सारे वातावरण से ही अंग्रेज़ों को हटना पड़ा.</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">…..वे कहा करते थे – "मैं कट्टर हिन्दू हूं, इसलिए केवल मानवों पर ही नहीं, सम्पूर्ण जीवमात्र पर प्रेम करता हूं. उनके जीवन व राजनीति में सत्य व अहिंसा को जो प्रधानता मिली, वह कट्टर हिंदुत्व के कारण ही मिली. ……जिस हिन्दू-धर्म के बारे में हम इतना बोलते हैं, उस धर्म के भावितव्य पर उन्होंने 'फ़्यूचर ऑफ़ हिंदुइज्म' शीर्षक के अंतर्गत अपने विचार व्यक्त किए है. उन्होंने लिखा है – "हिन्दू-धर्म यानि न रुकने वाला, आग्रह के साथ बढ़ने वाला, सत्य की खोज का मार्ग है. आज यह धर्म थका हुआ-सा, आगे जाने की प्रेरणा देने में सहायक प्रतीत होता अनुभव में नहीं आता. इसका कारण है कि हम थक गए हैं, पर धर्म नहीं थका. जिस क्षण हमारी यह थकावट दूर होगी, उस क्षण हिन्दू-धर्म का भारी विस्फोट होगा जो भूतकाल में कभी नहीं हुआ, इतने बड़े परिमाण में हिन्दू-धर्म अपने प्रभाव और प्रकाश से दुनिया में चमक उठेगा."</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">महात्मा जी की यह भविष्यवाणी पूरी करने की ज़िम्मेदारी हमारी है.</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">…… देश को राजकीय स्वतंत्रता चाहिए, आर्थिक स्वतंत्रता चाहिए. उसी भांति इस तरह की धार्मिक स्वतंत्रता चाहिए कि कोई किसी का अपमान न कर सके, भिन्न-भिन्न पंथ के, धर्म के लोग साथ-साथ रह सकें. विदेशी विचारों की दासता से अपनी मुक्ति होनी चाहिए. गांधी जी की यही सीख थी. मैं गांधी जी से अनेक बार मिल चुका हूं. उनसे बहुत चर्चा भी की है. उन्होंने जो विचार व्यक्त किए, उन्हीं के अध्ययन से मैं यह कह रहा हूं. इसीलिए अंतःकरण की अनुभूति से मुझे महात्मा जी के प्रति नितांत आदर है."</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">गुरूजी कहते हैं, "महात्मा जी से मेरी अंतिम भेंट सन् 1947 में हुई थी. उस समय देश को स्वाधीनता मिलने से शासन-सूत्र संभालने के कारण नेतागण खुशी में थे. उसी समय दिल्ली में दंगा हो गया. मैं उस समय शांति प्रस्थापना करने का काम कर रहा था. गृहमंत्री सरदार पटेल भी प्रयत्न कर रहे थे और उस कार्य में उन्हें सफलता भी मिली. ऐसे वातावरण में मेरी महात्मा गांधी जी से भेंट हुई थी.</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">महात्मा जी ने मुझसे कहा – "देखो यह क्या हो रहा है?"</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">मैंने कहा – "यह अपना दुर्भाग्य है. अंग्रेज कहा करते थे कि हमारे जाने पर तुम लोग एक दूसरे का गला काटोगे. आज प्रत्यक्ष में वही हो रहा है. दुनिया में हमारी अप्रतिष्ठा हो रही है. इसे रोकना चाहिए."</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">गांधी जी ने उस दिन अपनी प्रार्थना सभा में मेरे नाम का उल्लेख गौरवपूर्ण शब्दों में कर, मेरे विचार लोगों को बताए और देश की हो रही अप्रतिष्ठा रोकने की प्रार्थना की. उस महात्मा के मुख से मेरा गौरवपूर्ण उल्लेख हुआ, यह मेरा सौभाग्य था. इन सारे सम्बन्धों से ही मैं कहता हूं कि हमें उनका अनुकरण करना चाहिए."</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">मैं जब वडोदरा में प्रचारक था, तब (1987-90) सह सरकार्यवह श्री यादवराव जोशी का वडोदरा में प्रकट व्याख्यान था. उसमें श्री यादवराव जी ने महात्मा गांधी जी का बहुत सम्मान के साथ उल्लेख किया. व्याख्यान के पश्चात् कार्यालय में एक कार्यकर्ता ने उनसे पूछा कि आज आपने महात्मा गांधी जी का सम्मान पूर्वक जो उल्लेख किया, वह क्या मन से किया था? इस पर यादव राव जी ने कहा कि मन में ना होते हुए भी केवल बोलने के लिए मैं कोई राजकीय नेता नहीं हूं. जो कहता हूं मन से ही कहता हूं. फिर उन्हों ने समझाया कि जब किसी व्यक्ति का हम आदर – सम्मान करते हैं, इसका मतलब यह नहीं कि उनके सभी विचारों से हम सहमत होते हैं. एक विशिष्ट प्रभावी गुण के लिए हम उन्हें याद करते हैं, आदर्श मानते हैं. जैसे पितामह भीष्म को हम उनकी कठोर प्रतिज्ञा की दृढ़ता के लिए अवश्य स्मरण करते हैं, परंतु राजसभा में द्रौपदी के वस्त्रहरण के समय वे सारा अन्याय मौन देखते रहे, इसका समर्थन हम नहीं कर सकते हैं. इसी तरह कट्टर और जिहादी मुस्लिम नेतृत्व के संबंध में गांधी जी के व्यवहार के बारे में घोर असहमति होने के बावजूद, स्वतंत्रता आंदोलन में जनसामान्य को सहभागी होने के लिए उनके द्वारा दिया गया अवसर, स्वतंत्रता के लिए सामान्य लोगों में उनके द्वारा प्रज्ज्वलित की गई ज्वाला, भारतीय चिंतन पर आधारित उनके अनेक आग्रह के विषय, सत्याग्रह के माध्यम से व्यक्त किया जन आक्रोश – यह उनका योगदान निश्चित ही सराहनीय और प्रेरणादायी है.</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">इन सारे तथ्यों को ध्यान में लिए बिना संघ और गांधी जी के संबंध पर टिप्पणी करना असत्य और अनुचित ही कहा जा सकता है.</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">ग्राम विकास, सेंद्रिय कृषि, गौसंवर्धन, सामाजिक समरसता, मातृभाषा में शिक्षा और स्वदेशी अर्थ व्यवस्था एवं जीवन शैली ऐसे महात्मा गांधी जी के प्रिय एवं आग्रह के क्षेत्र में संघ स्वयंसेवक पूर्ण मनोयोग से सक्रिय हैं. यह वर्ष महात्मा गांधी जी की 150 वी जयंती है. उनकी पावन स्मृति को विनम्र आदरांजलि.</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">डॉ. मनमोहन वैद्य</span></p><p style="text-align: start; margin: 0px 0px 20px; padding: 0px; border: 0px; outline: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">सह सरकार्यवाह, राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ</span></p><div style="font-size: 12px;"><br></div></div></div>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-4200054873738278662019-04-21T06:41:00.000+06:002019-11-21T14:53:30.329+06:00Hanuman Jayanti <p class="mobile-photo"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-KgfT64FByU0/XLu74J4Z9oI/AAAAAAADiX4/TeOOMJeXWQUiPcOT8POKHd8Uze4ifEKHACK4BGAYYCw/s1600/IMG_5329-799670.JPG"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-KgfT64FByU0/XLu74J4Z9oI/AAAAAAADiX4/TeOOMJeXWQUiPcOT8POKHd8Uze4ifEKHACK4BGAYYCw/s320/IMG_5329-799670.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6682141045533832834" /></a></p>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-68791069768465771942019-04-16T19:34:00.000+06:002019-11-21T14:53:32.726+06:00समाज , सामाजिक समरसता और शिक्षण<p class="p1"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-bbzyrgoEqcE/XLXZn4_b4nI/AAAAAAADhlA/vJRFA3paPgQAne6hskK8ukgKWlLPcg0XQCK4BGAYYCw/s1600/image1-798506.jpeg"><img src="http://2.bp.blogspot.com/-bbzyrgoEqcE/XLXZn4_b4nI/AAAAAAADhlA/vJRFA3paPgQAne6hskK8ukgKWlLPcg0XQCK4BGAYYCw/s320/image1-798506.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6680484901610578546" /></a><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"><br></span></span></p><p class="p1"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-UNHvEISoSo4/XLXZolKhs7I/AAAAAAADhlc/GuId-1dbCsAMCkUl27z5I3G_OWHitxtCgCK4BGAYYCw/s1600/image2-701271.jpeg"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-UNHvEISoSo4/XLXZolKhs7I/AAAAAAADhlc/GuId-1dbCsAMCkUl27z5I3G_OWHitxtCgCK4BGAYYCw/s320/image2-701271.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6680484913468257202" /></a><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"><br></span></span></p><p class="p1"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-y_dDgFv9zhU/XLXZpTBVNoI/AAAAAAADhls/srWQbHnW2oI7aeAzlOUJQmUMxbNZQgYOACK4BGAYYCw/s1600/image3-705074.jpeg"><img src="http://2.bp.blogspot.com/-y_dDgFv9zhU/XLXZpTBVNoI/AAAAAAADhls/srWQbHnW2oI7aeAzlOUJQmUMxbNZQgYOACK4BGAYYCw/s320/image3-705074.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6680484925777720962" /></a><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"><br></span></span></p><p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1">" </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षण"</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अंबेडकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नाम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डीसकोर्सीस</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अच्छा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जन्मदिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जीवन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लक्ष्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यानी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पसंद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अच्छे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विषय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जुड़ते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कभी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कभी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जीवन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कभी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सोचा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">जैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जोड़ते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उदा</span><span class="s1">.</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1">-</span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सान्यवाद</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> -</span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मूल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निवासी</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1">-</span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एंटी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हिन्दू</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1">-</span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मार्कस</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">उदाहरण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तरीक़े</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देखा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अभी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अभी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जिसका</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नाम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लाइम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लाइट</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऐसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नक्सल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक्टिविस्ट</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आनंद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">टेल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">टुम्बडे</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">वो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहेब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">महाड</span><span class="s1"> -</span><span class="s2">चवदार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तालाब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संघर्ष</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">लालाराम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मंदिर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रवेश</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संघर्ष</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अधूरा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहा</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">छोड़ना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पड़ा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">अगर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मार्क्स</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तरीक़े</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">काम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सफल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होते</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">अम्बेडकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विचार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आगे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्लास</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कास्स्ट</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मार्कस</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रास्ते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ॉ</span></span></p> <p class="p2"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"></span><br></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जीवन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ध्येय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनकी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सोच</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अंतिम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">व्यक्ति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समस्याओं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सुख</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सुविधा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उन्हें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलनी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">या</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दुख</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दुख</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कारण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">खोज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहेब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भगवान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बुद्ध</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">ये</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दुख</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दूर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उन्होंने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संविधान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिया</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">आर्थिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ढांचा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बदलने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सहभागिता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बताएँ</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">फिर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कोई</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दुख</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोगों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सहभागिता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ये</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनका</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">इसलिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उन्होंने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">महाड</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तालाब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सत्याग्रह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अन्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जुड़े</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गये</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">तथा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कथित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सवर्ण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जुड़े</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दलित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कार्यकर्ता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जुड़े</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उदाहरण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तौर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देखा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मनुस्मृति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कोइ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पन्ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ठीक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ढूँढने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वाले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कार्यकर्ता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ब्राह्मण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नाम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सहस्त्रबुद्धे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लाने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अध्यापक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ये</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जानने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उदाहरण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">औरंगाबाद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहेब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अंबेडकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलिंद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्कूल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अध्यापक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">फिजिक्स</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रोफेसर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हटाटे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इंटरव्यू</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बातचीत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उन्होंने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पूछा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आपने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपनी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पहली</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नौकरी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कयु</span><span class="s1"> </span><span class="s2">छोड़ी</span><span class="s1"> ? </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उन्होंने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जवाब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मैंने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सत्याग्रह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भाग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इसलिए</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">व्यवस्थापकों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मुझे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निकाल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिया</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तुरंत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनको</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यहाँ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रख</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिया</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्योंकि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऐसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अध्यापक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जूझने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वाले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऐसा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तैयार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वाले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उल्लेख</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संविधान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिखतेहैं</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संविधान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रीयेम्बलमें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिखा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> " </span><span class="s2">वी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पीपल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऑफ़</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इंडिया</span><span class="s1"> " , </span><span class="s2">पीपल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जिनकी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आकांक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">राज्यमे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अधिकार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऐसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भूमि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> community </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> people </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पीपल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> nation </span><span class="s2">बनाने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रास्ता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">यानी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सबकी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सोची</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गई</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">काम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वालों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बहुत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बड़ा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अच्छा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उदाहरण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जिसकी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निर्मिति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उसने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">उनकी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करनी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">छोटी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अहल्याबाइ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">खेल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">खेलने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लीए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बनायी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">छोटी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिवलिंग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">धूळ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शरीर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ढेर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दीया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जोड़ता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुआ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">घोड़ा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वहाँ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नीकला</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अन्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उन्हें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दूर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाननेको</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थे।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपनी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">छोड़के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिवलिंग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> "</span><span class="s2">क्योंकि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनकी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">माँ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हमने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जिसकी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निर्मित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनकी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करनी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहीए।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आगे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पेशवा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">परिवार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">महारानी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बनी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देवी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अहल्याबाइ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहलाइ</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">हमारा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संविधान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पोलिटिकल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्यूमेंट</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सोसीयल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्यूमेंट</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">यानी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जोड़ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">सिर्फ़</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चलाने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> 25 Nov 1949 </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संविधान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सभा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अंतिम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भाषण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहेब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिबर्टी</span><span class="s1"> Liberty </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> Equality </span><span class="s2">चाहीए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डेमोक्रेसी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तभी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहेगी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बंधुता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संविधान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिबर्टी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इक्वालिटी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बात</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">व्याख्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आर्टिकल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेकिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बंधुता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कोई</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आर्टिकल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्यों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भाव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मानसिकता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिबर्टी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इक्वालिटी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बंधुता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मैंने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">फ़्रांस</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संविधान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेकिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तथागत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भगवान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बुद्ध</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संदेश</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ली</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span></span></p> <p class="p3"><span class="s1" style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"> Freedom and equality only possibke when there is a fraternity . </span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">बंधुता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मैत्री</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">करुणा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मुदीताऔर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उपेक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">मैत्री</span><span class="s1"> </span><span class="s2">याने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वाले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मदद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तैयार</span><span class="s1">, </span><span class="s2">पर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यानी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दूसरे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दुख</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देख</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हाथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बढ़ाने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तैयार।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मुदीता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यानी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दूसरी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उत्कर्ष</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देखकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आनंदित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उपेक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बुरी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चीज़ों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दूर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहना</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रास्ता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p3"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">उन्होंने</span><span class="s1"> caste in India </span><span class="s2">महान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निबंध</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हमारे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देश</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> Cultural Unit </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> Social concept , </span><span class="s2">पोलीटीकल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नही</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> Social concept. Means </span><span class="s2">जब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देश</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कोई</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समस्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विवि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोगों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सरीखा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रतिभाव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उदा</span><span class="s1">. </span><span class="s2">पुलवामा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैमलेट</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देश</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रतिभाव</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मानते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एकात्मकता</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निर्दोष</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बनने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निर्माण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हरहंमेश</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जगना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पड़ता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अमेरिका</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पत्रकार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिल्ली</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वतंत्रता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आंदोलन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तीन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एडवोकेटस</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहा</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गांधीजी</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">मोहम्मद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अली</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जिन्ना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहेब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अंबेडकर</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रात</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गयी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गांधीजी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मौन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थे</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">बात</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सके।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मोहम्मद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अली</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जिन्ना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सोने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गये</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थे</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">देर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रात</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अांबेडकरजी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गये</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रात</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बात</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुई</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पत्रकारों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पूछा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आप</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रात</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जगते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्या</span><span class="s1"> ? </span><span class="s2">उन्होंने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">महात्मा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गांधी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जीन्हा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रभावी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नेतृत्व</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समझते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">जागृत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इसलिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दोनों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नेता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जल्दी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सकते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मैं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इनका</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नेतृत्व</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हूँ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उस</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जागृत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">सोया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुआ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> ,?</span><span class="s2">इसलिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मुझे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जगना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पड़ता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p2"><span class="s1" style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"> </span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1">, </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विषय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पसंदगी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देश</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विकास</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रयास</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आंदोलन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">संविधान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रावधान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेकिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रयत्नों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़्यादा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संभव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बोहोत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चिर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पुरातन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विषय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेकिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनकी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पुनः</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वीकृति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अधिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अप्रासंगिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अंबेडकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मुझे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वतंत्रता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बंधुता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तथागत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भगवान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बुद्ध</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रेरणा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">समता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वतंत्रता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मुश्किल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वतंत्रता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रखने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मुश्किल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वतंत्रता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दोनों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बंधुता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सिवा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संभव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नही</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निर्मित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इसलिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सकता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1">? </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">संविधान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रावधान</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">प्रावधानों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अमल</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कार्यकर्ता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">महापुरुषको</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कार्य</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">संतों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">योगदान</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संस्थाओं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कार्य</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संस्थाओं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कार्य</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">सबसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चिंता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बात</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वर्तमान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">राजनीति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">राजनेता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कार्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बोहोत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाधा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कई</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देखने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनकी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वार्थ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वोट</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बैंक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">राजनीति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इस</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रोक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लगा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">आज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यहाँ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संस्थान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एकत्रित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ये</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सोचे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संस्थान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">विश्वविद्यालय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">यहाँ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">व्यवस्थापक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अधिकारी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गणका</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">अध्यापकोका</span><span class="s1">, </span><span class="s2">पाठ्यक्रमों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मूल्यांकन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विद्यार्थियोकी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रवृतिओका</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इसमें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रोल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहेना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अभाव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिख</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भेदभाव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रसंग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बोहोत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिखने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">मीडिया</span><span class="s1"> TV </span><span class="s2">न्यूज़</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आजकल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सोशल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मीडिया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बहुत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिखता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तोड़ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वाले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तत्वों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इसको</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बढ़ा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चढ़ाकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिखाते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">लेकिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रेरणादायी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उपयोगी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रतीक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऐसी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चीज़ें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बहुत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देखने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।उनकी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़्यादा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोगों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जानकारी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आएँ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ये</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">सबमे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आत्मा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देखना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हमारे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देश</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तत्वावधान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बहुत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उदाहरण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नामदेव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कुत्ते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सिर्फ़</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रोटी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">घी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहीए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समझकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रोटी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भाग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कूते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पीछे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">घी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बरतन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दौड़े।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सन्</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अनाथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">राम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इस</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वर्ग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुआ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गंगाजल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रास्ते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पानी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वजह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वृद्धि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पिला</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिया।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रामकृष्ण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">परमहंस</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सफ़ाई</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कर्मचारी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">घर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बालों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनका</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साफ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किया।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">कबीर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नरसिह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मेहता</span><span class="s1">, </span><span class="s2">रविदास</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नारायण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गुरु</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">स्वामी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विवेकानन्</span><span class="s1">,</span><span class="s2">द</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रामकृष्ण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">परमहंस</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">नानक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">महाराज</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">जलाराम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बापा</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">संत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कबीर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रामानुजाचार्य</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">गांधी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जी</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हेडगेवार</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">परी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गुरुजी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सभी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इस</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिशा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बहुत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कुछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किया</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">इतना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आप</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कुछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उदाहरण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रखे</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सबने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ये</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सुना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेकिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ये</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संभव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1">, </span><span class="s2">हम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सोचते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">राष्ट्रीय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वयं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सेवक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संघ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वयंसेवकों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रयत्नों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गुरुवायुर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मंदिर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दर्शन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दलितों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रास्ते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सेवा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">केन्द्र</span><span class="s1"> </span><span class="s2">खड़े</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गए।जो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कालाराम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मंदिर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रवेश</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आंदोलन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पड़ा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मंदिर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पंडितों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बातचीत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दलितों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मंदिर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रवेश</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">पूजा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रसाद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ग्रहण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पुजारी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वंशजों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किया</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">दलित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संतों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रवास</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अन्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वर्णके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">घरो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनका</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गृह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रवेश</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कीया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गया।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दलितों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पूजा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पद्धति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सिखाने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कार्यक्रम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तमिलनाडु</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुआ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देखकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नामदेव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ढसाल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिल्ली</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हमें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संघ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बड़ी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपेक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">महात्मा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गांधी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बात</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वीकार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरस</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बनाना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">छोटे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">छोटे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भेदभाव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऊपर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उठकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सबको</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एकत्रित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वाला</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कोई</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बडा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">छत्र</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पकड़ना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहेब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अंबेडकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बात</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सहमत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेकिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मुझे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऐसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">काम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बहुत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जल्दी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">दीनदयाल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">खड्डेमें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पड़े</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">व्यक्ति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऊपर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उठाना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऊपर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वाले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हाथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नीचे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पड़ेगा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नीचे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वाले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हाथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऊपर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उठाना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पड़ेगा</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">आज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मैं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऐसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कुछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रसंग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सुनाकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मेरी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बात</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करूँगा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कड़ी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">केशुभाइ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">धर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दलित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बंधु</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नये</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नियुक्त</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्युन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रखा</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">जीसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किराये</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">घर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मील</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वीजापुर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संघचालक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सुभाषभाइ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दवे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">घर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संघ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कार्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रवास</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुआ</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">दोपहर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भोजन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनकी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अस्पताल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कंपाउंडर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">घर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गए</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भोजन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सौराष्ट्र</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अतिथियों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">छाछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इंतज़ाम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दौड़े</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रेम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लावणी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">माहौल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">खड़ा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किया।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऐसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बनती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अम्बेडकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जीवन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भेदभाव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रसंग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">काफ़ी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कुछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रचलित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">जिसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">महाडके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तालाब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पाणी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सत्याग्रह</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">नासिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कालाराम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मंदिर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रवेश</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सत्याग्रह</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">बड़ौदा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मकान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मुम्बई</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नौकरीमे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भेदभाव</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">हमें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समानता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेकिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सिर्फ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नियम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">संविधान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">कुछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क़ानून</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कुछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आरक्षण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संभव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्या</span><span class="s1"> ? </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">बहार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वातावरण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">खड़ी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सकता।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आंतरिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">फ़ालसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होनी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जरुरी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रेम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">करुणा</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">आत्मीयता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अंगागी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भाव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आध्यात्मिकता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहीए।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आत्म</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सर्वे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भूतेषु।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">रामकृष्ण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिशन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अमेरिका</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इंटरव्यू</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पत्रकार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पूछा</span><span class="s1"> :</span><span class="s2">संपर्क</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जुड़ाव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">फ़र्क़</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> ? </span><span class="s2">इसमें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> ? </span><span class="s2">संत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उसने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पूछा</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">आपके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">परिवार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कौन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> ? </span><span class="s2">आपके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पिताजी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आप</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिले</span><span class="s1">? </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कौन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कौन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थे</span><span class="s1"> ? </span><span class="s2">कितने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">घंटे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहे</span><span class="s1"> ? </span><span class="s2">आप</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बैठे</span><span class="s1"> ? </span><span class="s2">खाना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">खाया</span><span class="s1"> ? </span><span class="s2">कितने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">घंटे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहे</span><span class="s1"> ? </span><span class="s2">वग़ैरह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वग़ैरह</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">पत्रकार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आँख</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आँसू</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गये</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">स्वामी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आपके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पिता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संपर्क</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेकिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जुड़ना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जुड़ना</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बैठना</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दूसरे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ख़याल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रखना</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">हाथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलाना</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">हाथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हाथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलाना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आत्मीयता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जुड़ाव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जुड़ाव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">हमारे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देश</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दूसरे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भाईचारे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बात</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चलती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1">,</span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बात</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चलती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">लेकिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संपर्क</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किन्तु</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जुड़ाव</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">जितनी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मात्रा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इतना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">यानी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़्यादा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अभी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मतानुसार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बंधुत्व</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मूल्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">परिवर्तन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भारत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नवनिर्माण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हमारे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">वो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आएँगी</span><span class="s1">? </span><span class="s2">जब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वतंत्रता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समानता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बंधुता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साहेब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऐसा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनको</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आप</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ख़ुद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संघर्ष</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पड़ा</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">समाजको</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जैसा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पैसा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बनाना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पड़ा</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">आज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हमारे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पास</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संविधान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">नियम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">क़ानून</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">सद्भावना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">राजनीतिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तैयारी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थे</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">लेकिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पूरा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भाव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आएगा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उसमें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संपूर्ण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सफलता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कुछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सकते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">फिर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भगवान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बुद्ध</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">याद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रखना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> "</span><span class="s2">आत्मा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिपो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भव</span><span class="s1">"</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलिंद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">महाविद्यालय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बात</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बतायी</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">उन्होंने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तथागत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बुद्ध</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पास</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आदमी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बोला</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्यु</span><span class="s1">,?</span><span class="s2">आप</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सबको</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज्ञान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सिखाते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">सब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विद्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अधिकारी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">तब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भगवान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बुद्ध</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जवाब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मनुष्यों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अन्न</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज्ञान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मानना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सभ्यता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संस्कृति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आधार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">परिवर्तन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रक्रिया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ठीक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करो</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मनुष्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सुस्षुप्त</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शक्ति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जगाने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">मानवता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ओर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">व्यक्ति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिकता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्राप्त</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">नैतिकता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">गति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बढ़ाने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षक</span><span class="s1"> :</span><span class="s2">पढे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पढ़ाए</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समस्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दूर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निर्माण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मूलक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1">, </span><span class="s2">इसके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सबसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बड़ा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आवश्यक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साधन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यानी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विद्या</span><span class="s1"> :</span><span class="s2">सिंह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दूध</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उत्साह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्फूर्ति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हमारे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तीन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उपासक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देवो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विद्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्थान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रथम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यानी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">परीक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सफल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डिग्री</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इतना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">काफ़ी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विद्यार्थी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वहन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वाला</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">ज्ञान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वहन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वाला</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बनना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पड़ेगा।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दृष्टी</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">विचार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सकती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समस्याओं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निवारण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शक्ति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बढ़ती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">विनय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शील</span><span class="s1">, </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अनुशासन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आत्मा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आप</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शुरुआत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">जब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विद्या</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">विद्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समझशकति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करुणा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भरी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शील</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">अच्छा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मैत्री</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भाव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बढ़ता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चारित्र</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निर्माण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इसके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संभव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तथा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कथित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पिछड़ी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जातिको</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आर्थिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आगे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अन्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मददगार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पुस्तकालय</span><span class="s1"> ,,</span><span class="s2">वाचनालय</span><span class="s1">, </span><span class="s2">शिक्षक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वर्ग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वाध्याय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मंडल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इनकी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इतनी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">बार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बहिष्कृत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हितकारिणी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सभा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्थापना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पीछे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उद्देश्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भेजकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सिर्फ़</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाहरी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज्ञान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आये</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहते</span><span class="s1">, </span><span class="s2">इसमें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सिर्फ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इंफॉर्मेशन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यानी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">माहिती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">आर्थिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उत्थान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इसके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विश्वविद्यालय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तैयार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पड़ेगा</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सिर्फ़</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पाठ्यपुस्तक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">न</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रायोगिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वर्कशॉप</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बनाया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाये</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उतना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहेब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मानना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कार्यक्षेत्र</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रहना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अगर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लानी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रायोगिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">व्यावहारिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अनुभवजन्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चीज़ें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलेगी</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कई</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उन्हें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पुराना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अनुभवी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उत्कंठा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वाले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कठोर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">परिश्रम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मालिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विद्यार्थियों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">घुल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रीत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">धनीचाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">अनुभवजन्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ख़ुद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दृढ़</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संकल्प</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">शिक्षक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अध्यापक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">राष्ट्र</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सच्चे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अर्थ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सारथी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">विद्यालय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तीर्थ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्थान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अध्यापक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पास</span><span class="s1"> </span><span class="s2">त्रिसूत्री</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वांचन</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">मनन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चिन्तन।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">विद्यार्थियों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कुछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पढ़ाई</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करनी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कुछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चीज़ें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आवश्यक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबासाहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पास</span><span class="s1"> ? </span><span class="s2">ख़ुद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">१२</span><span class="s1">/</span><span class="s2">१२</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">छोटे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कक्ष</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दस</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोगों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">छोटे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेम्प</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रकाश</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पढे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कितनी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सारी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डिग्री</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हासिल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">क्रिया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सिद्धि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सत्वे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भवती</span><span class="s1">,</span><span class="s2">महत्ताम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नोपकरणे।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज्ञान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेकिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">माध्यम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलेगा</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">तलवार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जैसी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्योंकि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तलवार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अकेले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किसी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गला</span><span class="s1"> </span><span class="s2">काटने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दूसरे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किसी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सकेगी</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">चरित्र</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निर्माण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विद्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रज्ञा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करुणा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शील</span><span class="s1">, </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मित्रता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आधार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">सफल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोकतंत्र</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पूर्व</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शर्त</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अधिष्ठित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मूल्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अधिष्ठित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नीति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रचना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बिना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संभव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यहाँ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संस्कार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संभव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">बाबा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साहब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तीन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गुरु</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तथागत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भगवान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बुद्ध</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">संत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कबीर</span><span class="s1"> , </span><span class="s2">ज्योतिबा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">फूले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कहते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मेरे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तीन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देवता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विद्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वाभिमान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शील</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">जो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कार्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सकते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उसके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कुछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उदाहरण</span><span class="s1"> :</span><span class="s2">जैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">राष्ट्रीय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वयंसेवक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संघ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपनी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">द्वितीय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सरसंघचालक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गुरु</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जन्म</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शताब्दी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वर्ष</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थीम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रखा</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हेडगेवार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जन्मशताब्दी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सेवा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विभाग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शरु</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कीया</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">संघ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपनी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गतिविधि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बनायी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऐसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कार्यकर्ताओं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">द्वारा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मंच</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निर्माण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वालीसाहित्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निर्माण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनकी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गोष्ठी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ये</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरी</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हिंदुत्व</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्राण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तत्व</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जीवन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आचरण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इसलिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विवेकानंद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लाहौर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बताएँगे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रवचन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शब्द</span><span class="s1"> </span><span class="s2">याद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रखें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जीवन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनका</span><span class="s1"> </span><span class="s2">व्यवहार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करें।</span></span></p> <p class="p3"><span class="s1" style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"> <span class="Apple-tab-span"> </span>Mark me, then and then alone you are a Hindu when the very name sends through you a galvanic shock of strength. Then and then alone you are a Hindu when every man who bears the name, from any country, speaking our language or any other language, becomes at once the nearest and the dearest to you. Then and then alone you are a Hindu when the distress of anyone bearing that name comes to your heart and makes you feel as if your own son were in distress. Then and then alone you are a Hindu when you will be ready to bear everything for them, like the great example I have quoted at the beginning of this lecture, of your great Guru Govind Singh</span></p> <p class="p2"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"></span><br></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पाठ्यक्रमों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विषय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">विद्यार्थियों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कुछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अनुभव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देखने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सुनने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">व्यावहारिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रयोग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संवेदना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अनुभव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रायोगिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वर्कशॉप</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पाठ्यक्रमों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऐसा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निर्माण।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">पाठ्यक्रम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुई</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कार्यों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कुछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जानकार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्या</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">डॉक्टर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कृष्ण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गोपाल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिखा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुआ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> "</span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">परंपरा</span><span class="s1"> "</span><span class="s2">संतों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लाने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">काम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पूरे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भारत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संतों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वर्णन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऐसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कुछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पाठ्यपुस्तक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निर्माण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सकते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विभिन्न</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वर्गों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विद्यार्थियों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वहाँ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ठहरना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अनुभव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करना</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भूज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मेडिकल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कॉलेज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">छात्रों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऐसा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">छोटा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कार्यक्रम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जिनका</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बहुत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अच्छा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">परिणाम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देखने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिला।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">संत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">महात्मा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कथा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रवचन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विषय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दलित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वर्ग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बार</span><span class="s1">-</span><span class="s2">बार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होगा</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">ऐसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोगों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिलना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संस्थाओं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनका</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनका</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इस</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बहुत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उपयोगी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">व्यक्ति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विकास</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">अंतर्मुख</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विकास</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बहिर्मुखी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विकास</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अंतर्मुख</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आत्मकेन्द्रित</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वार्थ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भिन्नता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अन्य</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सुख</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संतोष</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेकिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बहिर्मुखी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विकास</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साथ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरस</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संभव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संवेदना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सेवा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रशिक्षण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वर्ग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ट्रेनिंग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कैंप</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रज्ञाचक्षु</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लड़की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किसी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पूछा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आप</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देखती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">फीर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सेवा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करेगी</span><span class="s1"> ? </span><span class="s2">तब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनका</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जवाब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">था</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मेरे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पास</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आँख</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अश्रु</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">शिक्षा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समर्पण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भाव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो।</span><span class="s1"> </span><span class="s2">निरपेक्ष</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रतिष्ठा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेकिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मेरा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कुछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">यहाँ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">करने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रयास</span><span class="s1"> </span><span class="s2">न</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">देखने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संवेदना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उत्पन्न</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">टीम</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कुछ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">झोपड़पट्टी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एरिया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">खो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गई</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिखा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">छोटी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बच्ची</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्किन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रोग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1">, </span><span class="s2">सलाह</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रोज़</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहाना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चाहिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लेकिन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पानी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">आता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">तब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">माता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पिता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">घर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">होती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">घर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कोई</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बड़ा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बर्तन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नहीं</span><span class="s1"> ,</span><span class="s2">यहाँ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पानी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ला</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सकते</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हैं</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">जो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्किन</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">रोग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कारण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">साधनों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अभाव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">दयानंद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सरस्वती</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बार</span><span class="s1"> </span><span class="s2">एक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ग़रीब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">महिलाओं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अपने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मृत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बालक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">को</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नदी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बहाव</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समय</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देखा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बालक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">चलाए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जाने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बाद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनका</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सफ़ेद</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वस्त्र</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वापिस</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ले</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उनके</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दिल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संवेदना</span><span class="s1"> </span><span class="s2">जग</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उठी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">क्योंकि</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वो</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इतनी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ग़रीब</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वस्त्रों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उन्हें</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">थी</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">सामाजिक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">दायरा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सिर्फ़</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हमारे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">नही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पूरे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विश्व</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मानवता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">के</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लिए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ज़रूरी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">भारत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">से</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विदेश</span><span class="s1"> </span><span class="s2">में</span><span class="s1"> </span><span class="s2">गए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हुए</span><span class="s1"> </span><span class="s2">कई</span><span class="s1"> </span><span class="s2">लोगों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ने</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ये</span><span class="s1"> </span><span class="s2">समरसता</span><span class="s1"> </span><span class="s2">का</span><span class="s1"> </span><span class="s2">उदाहरण</span><span class="s1"> </span><span class="s2">वहाँ</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भी</span><span class="s1"> </span><span class="s2">प्रस्तुत</span><span class="s1"> </span><span class="s2">किया</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span><span class="s1"> </span><span class="s3">।</span><span class="s2">जैसे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हिंदू</span><span class="s1"> </span><span class="s2">काउंसिल</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ऑफ़</span><span class="s1"> </span><span class="s2">अाफ्रीका</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हिन्दू</span><span class="s1"> </span><span class="s2">स्वयंसेवक</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संघ</span><span class="s1">, </span><span class="s2">सेवा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">इंटरनेशनल।</span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"> </span><span class="s2">मैं</span><span class="s1"> </span><span class="s2">व्यक्ति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मिटकर</span><span class="s1"> </span><span class="s2">बनु</span><span class="s1"> </span><span class="s2">विश्व</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मानव</span><span class="s1"> :</span><span class="s2">यही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हमारे</span><span class="s1"> </span><span class="s2">देश</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">और</span><span class="s1"> </span><span class="s2">संस्कृति</span><span class="s1"> </span><span class="s2">की</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सोच</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है।</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p3"><span class="s1" style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"> Charity begins at home let's . And charity begins by self </span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">न</span><span class="s1"> </span><span class="s2">हिन्दु</span><span class="s1"> </span><span class="s2">पत्तों</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भवेत</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">हिन्दवा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सोदरा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">सर्वे</span><span class="s1"> </span></span></p> <p class="p1"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s2">समाज</span><span class="s1"> </span><span class="s2">ही</span><span class="s1"> </span><span class="s2">मेरा</span><span class="s1"> </span><span class="s2">भगवान</span><span class="s1"> </span><span class="s2">है</span></span></p> <p class="p2"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"></span><br></span></p> <p class="p3"><span class="s1" style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);">(Seminar at BAOU Ahmedabad on 14.4.19)</span></p> <p class="p2"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"></span><br></span></p> <p class="p2"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"></span><br></span></p> <p class="p2"><span style="background-color: rgba(255, 255, 255, 0);"><span class="s1"></span><br></span></p> <p class="p2"><span class="s1"></span><br></p>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-46482649720941205342018-09-21T14:54:00.001+06:002019-11-21T14:53:31.282+06:00Sangh ko samaje <p class="mobile-photo"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-m6xgOQqeQRM/W6Sx5K3wgBI/AAAAAAACCjE/HXRurAS3D0MIKzcfuZYsXx0mBsbZ_aiigCK4BGAYYCw/s1600/133b8440-1798-47c2-8af8-a913a1268867-799325.JPG"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-m6xgOQqeQRM/W6Sx5K3wgBI/AAAAAAACCjE/HXRurAS3D0MIKzcfuZYsXx0mBsbZ_aiigCK4BGAYYCw/s320/133b8440-1798-47c2-8af8-a913a1268867-799325.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6603598549360869394" /></a></p>
<br>
<br>Sent from my iPhoneBhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-27830586811187139382018-08-27T16:40:00.001+06:002019-11-21T14:53:27.450+06:00Keral Sewabharati <p class="mobile-photo"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-mLQONc2cNz4/W4PVGYdmklI/AAAAAAAB0E8/fghA3vnUsk0CbYHV9L4KC5sIpe7US96DwCK4BGAYYCw/s1600/b05ad9e6-4d18-4e94-bfb1-8773901a48de-723820.JPG"><img src="http://1.bp.blogspot.com/-mLQONc2cNz4/W4PVGYdmklI/AAAAAAAB0E8/fghA3vnUsk0CbYHV9L4KC5sIpe7US96DwCK4BGAYYCw/s320/b05ad9e6-4d18-4e94-bfb1-8773901a48de-723820.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6594348585023083090" /></a></p>
<br>
<br>Sent from my iPhoneBhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-70366648725873583772018-08-27T08:54:00.001+06:002019-11-21T14:53:33.369+06:00North east on way to Islamisation <p class="mobile-photo"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-mvlWZk94ZwA/W4Nn995cTBI/AAAAAAABz2s/CUZjUWLE-ucoqyr9WzNWhNUdLdjMNTWqQCK4BGAYYCw/s1600/IMG_4788-786605.jpg"><img src="http://1.bp.blogspot.com/-mvlWZk94ZwA/W4Nn995cTBI/AAAAAAABz2s/CUZjUWLE-ucoqyr9WzNWhNUdLdjMNTWqQCK4BGAYYCw/s320/IMG_4788-786605.jpg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6594228593685711890" /></a></p>
<br>
<br>Sent from my iPhoneBhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-79526231911567985952018-02-14T23:38:00.001+06:002019-11-21T14:53:35.182+06:00Dr pt<p class="mobile-photo"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-3S8wLdRQ6dA/WoR0F6JV2FI/AAAAAAAAwwc/1zjAhazReesBt28ZcQxDfZlikLA8NsKygCK4BGAYYCw/s1600/bb4d6eac-2ee9-4159-abe1-df841fb033c8-709604.JPG"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-3S8wLdRQ6dA/WoR0F6JV2FI/AAAAAAAAwwc/1zjAhazReesBt28ZcQxDfZlikLA8NsKygCK4BGAYYCw/s320/bb4d6eac-2ee9-4159-abe1-df841fb033c8-709604.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6522465805195925586" /></a></p>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-33324438511633631472018-02-06T00:01:00.000+06:002019-11-21T14:53:29.037+06:00Treasure of India <p class="mobile-photo"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-Yn6GcCAQxTY/WnicIbUfmII/AAAAAAAAwiU/cFf39JspBMEQ69Tp87JWplmdOqgbLmrqwCK4BGAYYCw/s1600/f698fe6e-0a72-46b0-b408-39ce96ed8935-727294.JPG"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-Yn6GcCAQxTY/WnicIbUfmII/AAAAAAAAwiU/cFf39JspBMEQ69Tp87JWplmdOqgbLmrqwCK4BGAYYCw/s320/f698fe6e-0a72-46b0-b408-39ce96ed8935-727294.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6519132129205393538" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-BZwRzn4Hn-4/WnicJAH7S2I/AAAAAAAAwik/YIQG1tZcT9cQ3jEGCEKTlltBPCPUtg03ACK4BGAYYCw/s1600/7aab4e5d-1e79-4fdd-adb7-1ecfe3ad7537-731210.JPG"><img src="http://2.bp.blogspot.com/-BZwRzn4Hn-4/WnicJAH7S2I/AAAAAAAAwik/YIQG1tZcT9cQ3jEGCEKTlltBPCPUtg03ACK4BGAYYCw/s320/7aab4e5d-1e79-4fdd-adb7-1ecfe3ad7537-731210.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6519132139084794722" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-IVYh8XXRfd8/WnicKHmgUdI/AAAAAAAAwi0/KgGzGfBYKXInRM-yUqG6SsndjsU7JsqSQCK4BGAYYCw/s1600/fcbf5867-0605-4876-9d5a-3f468a1bbbbe-734479.JPG"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-IVYh8XXRfd8/WnicKHmgUdI/AAAAAAAAwi0/KgGzGfBYKXInRM-yUqG6SsndjsU7JsqSQCK4BGAYYCw/s320/fcbf5867-0605-4876-9d5a-3f468a1bbbbe-734479.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6519132158271967698" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-6OFB9DpgKww/WnicK5y74gI/AAAAAAAAwjE/dWsq3oZo2JM97ax5TTO6zjJ38fxCzqbxwCK4BGAYYCw/s1600/c0f4e243-8b64-4c2b-bf62-9f3ab24fa944-737622.JPG"><img src="http://1.bp.blogspot.com/-6OFB9DpgKww/WnicK5y74gI/AAAAAAAAwjE/dWsq3oZo2JM97ax5TTO6zjJ38fxCzqbxwCK4BGAYYCw/s320/c0f4e243-8b64-4c2b-bf62-9f3ab24fa944-737622.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6519132171745878530" /></a></p>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-2879903039438344072018-02-01T12:40:00.000+06:002019-11-21T14:53:27.932+06:00Ravidas<p class="mobile-photo"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-PZPjxZvjTis/WnK2hcOhUjI/AAAAAAAAwhk/71Bk35pI0uMxR7zu546prITezbq9NC_fgCK4BGAYYCw/s1600/image1-767662.jpeg"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-PZPjxZvjTis/WnK2hcOhUjI/AAAAAAAAwhk/71Bk35pI0uMxR7zu546prITezbq9NC_fgCK4BGAYYCw/s320/image1-767662.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6517472296387564082" /></a></p>સંત રવિદાસ જન્મ જયંતી
<br>— — — —
<br>સંત રવિદાસના જીવનનો એક જ મંત્ર રહ્યો હતો:
<br>'હરિ કો ભજે સો હરિ કા હોય, જાત પાત પૂછે નહીં કોય.'
<br>
<br>• પાટડી (જિ. સુરેન્દ્રનગર) માં રા. સ્વ. સંઘ-સમરસતા વિભાગ દ્વારા સંતશ્રી રવિદાસજી જયંતિ ઉજવણી કાર્યક્રમ કાળવાપટીદાર હોલમાં યોજાયો હતાે. ખૂબ મોટી સંખ્યામાં ઉપસ્થિત સ્વયંસેવકો, ભાઇઓ-બહેનોએ તેમજ જિલ્લા કાર્યવાહ રઘુભાઇ, કિશોર મકવાણાએ ઉપસ્થિત રહી રવિદાસજીને પુષ્પાંજલિ અર્પણ કરી હતી.
<br>કિશોર મકવાણાએ આ પ્રસંગે પોતાના એક કલાકના પ્રવચનમાં સંત રવિદાસના મહાન જીવનના અનેક પ્રસંગો વર્ણવ્યા હતા. કિશોર મકવાણાએ જણાવ્યું:
<br>'૧૪થી ૧૬મી સદીનો સમયગાળો. આ ત્રણસો વર્ષનો સમય હિન્દુસ્થાન માટે નિરાશા અને ઘોર સંકટોથી ભરેલો હતો. આપસમાં ફાટફૂટ, આભડછેટ, ઊંચનીચના ભેદભાવ જેવા અનેક દૂષણોથી સમાજ ખદબદતો હતો. બીજી તરફ વિદેશી આક્રમકો ધર્મ, સંસ્કૃતિ અને સમાજને નષ્ટ-ભ્રષ્ટ કરવો તેને ધાર્મિક જેહાદ સમજતા હતા. આક્રમકોના આતંક અને અત્યાચારથી પ્રજા ત્રાહિમામ્ પોકારી ઊઠી હતી. આવા ઘોર અંધકારના વાતાવરણમાં સંતોએ પ્રભુભક્તિનો મંત્ર ગૂંજતો કરી, સમાજમાં નવચેતનાનો સંચાર કર્યો. તુલસીદાસ, સુરદાસ, ચૈતન્ય મહાપ્રભુ, રામાનંદ, રામાનુજાચાર્ય, કબીર જેવા અગણિત સંતોએ ભક્તિના માધ્યમથી દેશને એક તાંતણે ગૂંથવાનો પ્રયાસ કર્યો. આ સંતોની હારમાળાના મણકામાં એક હતા - રવિદાસ જેમને ઘણા રૈદાસ કે રોહિદાસના નામે પણ ઓળખે છે. ગુરુ સ્વામી રામાનંદની આજ્ઞાથી તેમણે સમાજમાં સમતા, મમતા અને શ્રદ્ધાભાવનું વાતાવરણ પેદા કરવા ' 'રામાય નમ:' મંત્રનો શંખનાદ કર્યો.
<br>સંત રવીદાસના ગુરૂ
<br>રામાનંદજી એ સમયે ક્રાંતિકારી સમાજસુધારક ગણાતા. એમણે સમગ્ર દેશનું ભ્રમણ કરી, યુગની માગ મુજબ પોતાના વિચારો લોકો વચ્ચે મૂક્યા. ઊંચનીચ, આભડછેટ જેવી વિકૃતિઓ સામે અવાજ ઉઠાવ્યો. રામાનંદ આખા દેશની યાત્રા કરી કાશી પાછા આવ્યા ત્યારે એમને શુદ્ધિ માટે કહેવામાં આવ્યું, પરંતુ રામાનંદે ચોખ્ખી ના પાડી. એ પછી એક નવા સંપ્રદાયની સ્થાપના કરી. એમણે કહ્યું હતું: 'હરિ કો ભજે સો હરિ કા હોય, જાતપાત પૂછે નહીં કોય...'
<br>રામાનંદજીને દેશભ્રમણ પછી લાગ્યું કે અસ્પૃશ્યતા અને ઊંચનીચની દીવાલ તોડવામાં નહીં આવે તો સમાજ ટકી નહીં શકે. સમગ્ર સમાજના રક્ષણ માટે તેમણે ઠેર ઠેર મહંતી અખાડાની સ્થાપના કરી.
<br>તેમણે વિચાર વહેતો કર્યો કે બ્રાહ્મણ હોય કે શુદ્ર, ક્ષત્રિય હોય કે ચમાર, વણિક હોય કે લુહાર - સૌનો રામભક્તિ પર સરખો અધિકાર છે. ભગવાનની શરણમાં આવેલા માણસ માટે જાતિ કે કુળનાં બંધન કેવાં? ભક્તિ કોઇ એક જ્ઞાતિનો અધિકાર નથી. ભક્તિ મંદિરના દ્વાર સૌના માટે ખુલ્લાં છે. રામાનંદજી કેવળ ઉપદેશ આપીને ન અટક્યા. એમણે એને આચરણમાં મૂક્યો. બધી જ જ્ઞાતિના લોકોને ભક્તિમાર્ગની દીક્ષા આપી, પોતાના શિષ્યો બનાવ્યા. સ્વામી રામાનંદજીના ૧૨ મુખ્ય શિષ્યોમાં - અનંતાનંદ, કબીર, સુખાનંદ, સુરસુરાનંદ, પદ્માવતી, નરહર્યાનંદ, પીપા, ભાવાનંદ, રવિદાસ, ધન્ના, સેન અને સુરસુરી. આ બાર શિષ્યોમાં દરેક જ્ઞાતિના હતા એટલું નહીં પદ્માવતી અને સુરસરિ જેવી મહિલા શિષ્યા પણ હતી. એમણે નાત જાત- ઊંચનીચ કે સ્ત્રી જેવા કોઇ ભેદભાવ નહોતી સ્વીકાર્યા.
<br>રામનામનો મંત્ર દેશભરમાં ગુંજતો કરવા રામાનંદજીએ ધન્ના, કબીર, રવિદાસ અને સેનને ઉત્તરભારતમાં, સુરસુરાનંદને પંજાબ, ભાવાનંદને દક્ષિણમાં, નરહર્યાનંદને ઓરિસ્સા તરફ, ગાલવાનંદને કાશ્મીરમાં અને પીપા તથા યોગાનંદને ગુજરાતમાં રહીને કામ કરવાની આજ્ઞા કરી.
<br>રામાનંદના આ એક એકથી ચઢિયાતા ૧૨ શિષ્યોમાં રવિદાસ શાંત, સિદ્ધ અને શ્રેષ્ઠ ગણાતા. ભક્તિ આંદોલનમાં રવિદાસનું નામ આજે પણ ખૂબ આદરપૂર્વક લેવામાં આવે છે.
<br>એ સમયે સમાજનાં દંભી ધર્મના ઠેકેદારોએ રવીદાસનો વિરોધ કર્યો હતો.
<br>રવિદાસની કીર્તિ વધવા લાગી અને એમનો વિરોધ પણ શરૂ થયો. પરંતુ રવીદાસજીએ આવા જાતિવાદીઓને જવાબ આપ્યો હતો:'પ્રભુભક્તિ કોઇ ઊંચ કે નીચ જ્ઞાતિનો ઇજારો નથી. એના પર તો રાજા-રંક, વિદ્વાન-અભણ, નર-નારી સૌનો સમાન અધિકાર છે. મારા ગુરુએ તો મને શીખવાડ્યું છે કે: 'હરિ કો ભજે સો હરિ કા હોય, જાત પાત પૂછે નહીં કોય.' પ્રભુનો દરબાર સૌના માટે ખુલ્લો રહે છે. જન્મથી તો બધા જ શૂદ્ર છે. કર્મથી જ એ ઓળખાય છે.'
<br>રવિદાસજીએ
<br>સ્વતંત્રતાના મૂલ્યની પ્રશંસા કરી, ગુલામીને પાપ કહી. તેમણે કહ્યું: 'પરાધીનતા પાપ હૈ, જાનિ લેહુ રે મીત... રવિદાસ દાસ પરાધીન, સૌ કૌન કરે હૈ પ્રીત...' તેમણે સમતા અને મમતાનો મંત્ર આપતાં કહ્યું કે: 'અધમ જાતિમાં જન્મ લેનાર નીચ નથી, પરંતુ પાખંડી, ઢોંગી અને પોતાના સ્વાર્થ માટે બીજા સાથે છેતરપીંડી કરે છે એ નીચ છે.'
<br>લોકો શ્રદ્ધાપૂર્વક રવિદાસની વાણીનું અમૃતપાન કરતા. તેમના ક્રાંતિકારી વિચારોને, ખાસ કરીને નાતજાત વિરોધી અને સામાજિક સમતા અને એકતાના ઉપદેશો જીવનમાં અપનાવી તેને વહેવારમાં મૂકતા. કેટલાક એવા લોકો પણ હતા જે રવિદાસના ઉપદેશમાંથી શાંતિ અને સંતોષ મેળવવા આતુર રહેતા. કેટલાક લોકો રવિદાસને હલકા ચીતરવા, તેમને અપમાનીત કરવા અનેક જાતના પેંતરા રચતા.
<br>રવિદાસનું જીવન ગંગા સમાન નિર્મળ, પવિત્ર અને સત્યથી ભરેલું હતું. એ લોકોનાં દુ:ખ-દર્દ દૂર કરવા હંમેશાં તત્પર રહેતા. સેવા કરવી એ એમનો જીવનવ્યવહાર હતો.
<br>રવિદાસની રહેણીકરણીમાં એકરૂપતા હતી. તેઓ જે કંઇ કહેતા તે જ આચરણમાં મૂકતા. આ એમના જીવનની બહુ મોટી વિશેષતા હતી. રવિદાસજી શ્રમ સાધનાના મોટા સમર્થક હતા. તેઓ મહેનત મજૂરીને તપશ્ર્ચર્યા સાથે સરખાવતા. તેઓ માનતા કે પોતાની શક્તિ હોય ત્યાં સુધી પરિશ્રમપૂર્વક નીતિથી કમાણી કરી પોતાનું ગુજરાન ચલાવવું જોઇએ. તેઓ મજૂરીને ઇશ્ર્વરની સેવા માનતા. શ્રમસાધનાને સુખશાંતિનું મૂળ તથા પરમાત્માની નજીક પહોંચવાની ગુરુચાવી સમજતા.
<br>મેવાડના રાણી ઝાલીબાઇ અને મીરાંબાઇએ રવિદાસને પોતાના ગુરૂપદે સ્વીકાર્યા હતા. મીરાંબાઇએ પોતે પોતાના પદોમાં પૂર્ણ ગુરુરૂપે રવિદાસનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. પોતાના પિતા અને પતિના ઉજ્જવળ નામને કલંકિત કરવાના આરોપનો જવાબ આપતાં તેઓ કહે છે કે ન તો હું મારા પિયરની છું, ન તો સાસરિયાની, મને તો સંત રવિદાસના રૂપમાં ગુરુ મળી ગયા છે અને તેમના દ્વારા મને મારા પ્રભુનો મેળાપ થયો છે.
<br>'નહીં મેં પીહર સાસરે,
<br>નહીં પિયાજી રી સાથ
<br>મીરાને ગોવિન્દ મિલ્યાજી,
<br>ગુરુ મિલિયા રૈદાસ॥
<br>શીખોના પવિત્ર ગ્રંથ 'ગુરુ ગ્રંથસાહેબ'માં રવિદાસનાં ૩૯ પદ સંગ્રહીત છે. '
<br>રવિદાસજીએ ચાતુર્વણની વિકૃતિ, અસ્પૃશ્યતા નામની માનસિક બિમારી તેમજ, કર્મકાંડ અને ધર્મના નામે ચાલતા પાખંડને પડકાર્યો હતો. અને આવા પડકારો સામે એ વિજય થયા હતા.
<br>સંત રવિદાસના જીવનનો એક જ મંત્ર રહ્યો હતો: 'હરિ કો ભજે સો હરિ કા હોય, જાત પાત પૂછે નહીં કોય.'Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-19107110820380130052017-02-09T12:23:00.000+06:002019-11-21T14:53:26.387+06:00Why I am Hindu?<div><br><br></div><blockquote type="cite"><div><div class="WordSection1"><div><div><p class="MsoNormal" style="margin-bottom:12.0pt"><o:p> </o:p></p><div><div><p class="MsoNormal" align="center" style="mso-margin-top-alt:auto;mso-margin-bottom-alt:auto;text-align:center"><b><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif";background:yellow">Why I'm Hindu ?</span></b><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">A Hindu was flying from JFK New York Airport to SFO San Francisco Airport CA to attend a meeting at Monterey, CA.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">An American girl was sitting on the right side, near window seat. It indeed was a long journey - it would take nearly seven hours.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">He was surprised to see the young girl reading a Bible unusual of young Americans. After some time she smiled and we had few acquaintances talk. He told her that I am from India</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">Then suddenly the girl asked: 'What's your faith?' 'What?' He didn't understand the question.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'I mean, what's your religion? Are you a Christian? Or a Muslim?'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'No!' He replied, 'He am neither Christian nor Muslim'.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">Apparently she appeared shocked to listen to that. 'Then who are you?' "I am a Hindu", He said.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">She looked at him as if she was seeing a caged animal. She could not understand what He was talking about.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">A common man in Europe or US knows about Christianity and Islam, as they are the leading religions of the world today.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">But a Hindu, what?</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">He explained to her - I am born to a Hindu father and Hindu mother. Therefore, I am a Hindu by birth.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'Who is your prophet?' she asked.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'We don't have a prophet,' He replied.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'What's your Holy Book?'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'We don't have a single Holy Book, but we have hundreds and thousands of philosophical and sacred scriptures,'<br>He replied.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'Oh, come on at least tell me who is your God?'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'What do you mean by that?'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'Like we have Jesus and Muslims have Allah - don't you have a God?'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">He thought for a moment. Muslims and Christians believe one God (Male God) who created the world and takes an interest in the humans who inhabit it. Her mind is conditioned with that kind of belief.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">According to her (or anybody who doesn't know about Hinduism), a religion needs to have one Prophet, one Holy book and one God. The mind is so conditioned and rigidly narrowed down to such a notion that anything else is not acceptable. He understood her perception and concept about faith. You can't compare Hinduism with any of the present leading religions where you have to believe in one concept of God.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">He tried to explain to her: 'You can believe in one God and he can be a Hindu. You may believe in multiple deities and still you can be a Hindu. What's more - you may not believe in God at all, still you can be a Hindu. An Atheist can also be a Hindu.'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">This sounded very crazy to her. She couldn't imagine a religion so unorganized, still surviving for thousands of years, even after onslaught from foreign forces.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'I don't understand but it seems very interesting. Are you religious?'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">What can He tell to this American girl?</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">He said: 'I do not go to Temple regularly. I do not make any regular rituals. I have learned some of the rituals in my younger days. I still enjoy doing it sometimes'.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'Enjoy? Are you not afraid of God?'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'God is a friend. No- I am not afraid of God. Nobody has made any compulsions on me to perform these rituals regularly.'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">She thought for a while and then asked: 'Have you ever thought of converting to any other religion?'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'Why should I? Even if I challenge some of the rituals and faith in Hinduism, nobody can convert me from Hinduism. Because, being a Hindu allows me to think independently and objectively, without conditioning. I remain as a Hindu never by force, but choice.' He told her that Hinduism is not a religion, but a set of beliefs and practices. It is not a religion like Christianity or Islam because it is not founded by any one person or does not have an organized controlling body like the Church or the Order, I added. There is no institution or authority..</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'So, you don't believe in God?' she wanted everything in black and white.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'I didn't say that. I do not discard the divine reality. Our scripture, or Sruthis or Smrithis - Vedas and Upanishads or the Gita - say God might be there or he might not be there. But we pray to that supreme abstract authority (Para Brahma) that is the creator of this universe.'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'Why can't you believe in one personal God?'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'We have a concept - abstract - not a personal god. The concept or notion of a personal God, hiding behind the clouds of secrecy, telling us irrational stories through few men whom he sends as messengers, demanding us to worship him or punish us, does not make sense. I don't think that God is as silly as an autocratic emperor who wants others to respect him or fear him.' He told her that such notions are just fancies of less educated human imagination and fallacies, adding that generally ethnic religious practitioners in Hinduism believe in personal Gods. The entry level Hinduism has over-whelming superstitions too. The philosophical side of Hinduism negates all superstitions.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'Good that you agree God might exist. You told that you pray. What is your prayer then?'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'Loka Samastha Sukino Bhavantu. Om Shanti, Shanti, Shanti,'<br></span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Mangal","serif"">लोका</span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial Unicode MS","sans-serif""> </span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Mangal","serif"">समस्ता</span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial Unicode MS","sans-serif""> </span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Mangal","serif"">सुखिनो</span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial Unicode MS","sans-serif""> </span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Mangal","serif"">भवन्तु</span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial Unicode MS","sans-serif""> !!! </span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Mangal","serif"">ॐ</span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial Unicode MS","sans-serif""> </span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Mangal","serif"">शान्तिः</span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial Unicode MS","sans-serif""> </span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Mangal","serif"">शान्तिः</span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial Unicode MS","sans-serif""> </span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Mangal","serif"">शान्तिः</span><span lang="HI" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial Unicode MS","sans-serif""> !!!</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'Funny,' she laughed, 'What does it mean?'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'May all the beings in all the worlds be happy. Let there be Peace, Peace and Peace everywhere.'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'Hmm ..very interesting. I want to learn more about this religion. It is so democratic, broad-minded and free' she exclaimed.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'The fact is Hinduism is a religion of the individual, for the individual and by the individual with its roots in the Vedas and the Bhagavad-Gita. It is all about an individual approaching a personal God in an individual way according to his temperament and inner evolution - it is as simple as that.'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'How does anybody convert to Hinduism?'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">'Nobody can convert you to Hinduism, because it is not a religion, but it is a Culture, a way of living life, a set of beliefs and practices. Everything is acceptable in Hinduism because there is no single Authority or Organization either to accept you or to reject you or to oppose you on behalf of Hinduism.'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">He told her - if you look for meaning in life, don't look for it in religions; don't go from one cult to another or from one Guru to the next.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">For a real seeker, He told her, the Bible itself gives guidelines when it says ' Kingdom of God is within you.' I reminded her of Christ's teaching about the love that we have for each other. That is where you can find the meaning of life.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">Loving each and every creation of the God is absolute and real. 'Isavasyam idam sarvam' Isam (the God) is present (inhabits) here everywhere - nothing exists separate from the God, because God is present everywhere. Respect every living being and non-living things as God. That's what Hinduism teaches you.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">Hinduism is referred to as Sanathana Dharma, the eternal faith. It is based on the practice of Dharma, the code of life. The most important aspect of Hinduism is being truthful to oneself. Hinduism has no monopoly on ideas. It is open to all. Hindus believe in one God (not a personal one) expressed in different forms. For them, God is timeless and formless entity.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">Ancestors of today's Hindus believe in eternal truths and cosmic laws and these truths are opened to anyone who seeks them. But there is a section of Hindus who are either superstitious or turned fanatic to make this an organized religion like others. The British coin the word 'Hindu' and considered it as a religion.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">He said: 'Religions have become an MLM (multi-level- marketing) industry that has been trying to expand the market share by conversion. The biggest business in today's world is Spirituality. Hinduism is no exception'</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">He said "I am a Hindu primarily because it professes Non-violence - 'Ahimsa Paramo Dharma' means - Nonviolence is the highest duty. I am a Hindu because it doesn't condition my mind with any faith system.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">A man/woman who changes his/her birth religion to another religion is a fake and does not value his/her morals, culture and values in life.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">In Hinduism we don't have any managers of god.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">Some say "Be Muslim". Some say "Be Christian". Vedas say "Be Human".</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">Some say "Follow Prophet". Some say "Follow Jesus". Vedas say "Follow Conscience".</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">Some say "God is over 7th Sky". Some say "God is over 4th Sky". Vedas say "God is with me, within me".</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">Some say "God tests". Some say "God punishes". Some say "God forgives". Vedas say "God supports".</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">Hinduism is the original rather a natural yet a logical and satisfying spiritual, personal and a scientific way of living a life.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><b><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif";background:yellow">Western scientist coined a wrong term called 'RELIGION'.</span></b><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p><p><span lang="EN-IN" style="font-size:16.0pt;font-family:"Arial","sans-serif"">Hinduism is not a religion, it is true DHARMA. It's a culture, a way of life.</span><span lang="EN-IN"><o:p></o:p></span></p></div></div></div><p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p></div></div></div></blockquote><style><!-- /* Font Definitions */ @font-face {font-family:Mangal; panose-1:2 4 5 3 5 2 3 3 2 2;} @font-face {font-family:"Cambria Math"; panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4;} @font-face {font-family:"Arial Unicode MS"; panose-1:2 11 6 4 2 2 2 2 2 4;} @font-face {font-family:Calibri; panose-1:2 15 5 2 2 2 4 3 2 4;} @font-face {font-family:Tahoma; panose-1:2 11 6 4 3 5 4 4 2 4;} @font-face {font-family:"\@Arial Unicode MS"; panose-1:2 11 6 4 2 2 2 2 2 4;} /* Style Definitions */ p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal {margin:0in; margin-bottom:.0001pt; font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif";} a:link, span.MsoHyperlink {mso-style-priority:99; color:blue; text-decoration:underline;} a:visited, span.MsoHyperlinkFollowed {mso-style-priority:99; color:purple; text-decoration:underline;} p {mso-style-priority:99; mso-margin-top-alt:auto; margin-right:0in; mso-margin-bottom-alt:auto; margin-left:0in; font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif";} p.MsoAcetate, li.MsoAcetate, div.MsoAcetate {mso-style-priority:99; mso-style-link:"Balloon Text Char"; margin:0in; margin-bottom:.0001pt; font-size:8.0pt; font-family:"Tahoma","sans-serif";} span.BalloonTextChar {mso-style-name:"Balloon Text Char"; mso-style-priority:99; mso-style-link:"Balloon Text"; font-family:"Tahoma","sans-serif";} span.EmailStyle20 {mso-style-type:personal-reply; font-family:"Calibri","sans-serif"; color:#1F497D;} .MsoChpDefault {mso-style-type:export-only;} @page WordSection1 {size:8.5in 11.0in; margin:1.0in 1.0in 1.0in 1.0in;} div.WordSection1 {page:WordSection1;} --></style>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-32641266768260953142017-02-02T12:05:00.001+06:002019-11-21T14:53:28.747+06:00बलिदानियों द्वारा आजाद भारत के लिए देखे गए सपने अब तक साकार नहीं हो सके हैं: भागवत<div><b>बलिदानियों द्वारा आजाद भारत के लिए देखे गए सपने अब तक साकार नहीं हो सके हैं: भागवत</b></div><blockquote type="cite"><div><br></div></blockquote><blockquote type="cite"><meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8"><meta name="Generator" content="Microsoft Word 12 (filtered medium)"><!--[if !mso]><style>v\:* {behavior:url(#default#VML);} o\:* {behavior:url(#default#VML);} w\:* {behavior:url(#default#VML);} .shape {behavior:url(#default#VML);} </style><![endif]--><style><!-- /* Font Definitions */ @font-face {font-family:Mangal; panose-1:2 4 5 3 5 2 3 3 2 2;} @font-face {font-family:"Cambria Math"; panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4;} @font-face {font-family:Calibri; panose-1:2 15 5 2 2 2 4 3 2 4;} @font-face {font-family:Tahoma; panose-1:2 11 6 4 3 5 4 4 2 4;} @font-face {font-family:"Trebuchet MS"; panose-1:2 11 6 3 2 2 2 2 2 4;} @font-face {font-family:Verdana; panose-1:2 11 6 4 3 5 4 4 2 4;} /* Style Definitions */ p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal {margin:0in; margin-bottom:.0001pt; font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif";} h2 {mso-style-priority:9; mso-style-link:"Heading 2 Char"; mso-margin-top-alt:auto; margin-right:0in; mso-margin-bottom-alt:auto; margin-left:0in; font-size:18.0pt; font-family:"Times New Roman","serif";} h3 {mso-style-priority:9; mso-style-link:"Heading 3 Char"; mso-margin-top-alt:auto; margin-right:0in; mso-margin-bottom-alt:auto; margin-left:0in; font-size:13.5pt; font-family:"Times New Roman","serif";} a:link, span.MsoHyperlink {mso-style-priority:99; color:blue; text-decoration:underline;} a:visited, span.MsoHyperlinkFollowed {mso-style-priority:99; color:purple; text-decoration:underline;} span.Heading2Char {mso-style-name:"Heading 2 Char"; mso-style-priority:9; mso-style-link:"Heading 2"; font-family:"Cambria","serif"; color:#4F81BD; font-weight:bold;} span.Heading3Char {mso-style-name:"Heading 3 Char"; mso-style-priority:9; mso-style-link:"Heading 3"; font-family:"Cambria","serif"; color:#4F81BD; font-weight:bold;} span.EmailStyle19 {mso-style-type:personal-reply; font-family:"Calibri","sans-serif"; color:#1F497D;} .MsoChpDefault {mso-style-type:export-only;} @page WordSection1 {size:8.5in 11.0in; margin:1.0in 1.0in 1.0in 1.0in;} div.WordSection1 {page:WordSection1;} --></style><!--[if gte mso 9]><xml> <o:shapedefaults v:ext="edit" spidmax="1026" /> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml> <o:shapelayout v:ext="edit"> <o:idmap v:ext="edit" data="1" /> </o:shapelayout></xml><![endif]--><div class="WordSection1"><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"Calibri","sans-serif";color:#1F497D"><o:p> </o:p></span></p><p class="MsoNormal"><br></p><p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p><div><h2 style="mso-margin-top-alt:0in;margin-right:21.0pt;margin-bottom:0in;margin-left:32.25pt;margin-bottom:.0001pt;line-height:24.0pt;background:#EEEECC"><span style="font-size:8.0pt;font-family:"Verdana","sans-serif";color:#558866;text-transform:uppercase;letter-spacing:2.4pt">MONDAY, JANUARY 23, 2017<o:p></o:p></span></h2><div><div><div style="border:dotted #BBBBBB 1.0pt;padding:0in 10.0pt 0in 10.0pt;margin-top:.05in;margin-bottom:18.75pt"><div style="mso-element:para-border-div;border:dotted #BBBBBB 1.0pt;padding:2.0pt 11.0pt 2.0pt 22.0pt;background:#EEEECC"><h3 style="margin:0in;margin-bottom:.0001pt;background:#EEEECC;border:none;padding:0in;font-stretch:normal;background-color:initial;background-size:initial;background-origin:initial;background-clip:initial;background-position-x:10px;background-position-y:.5em"><a name="3826539961928024274"></a><span lang="HI" style="font-size:12.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333;font-weight:normal">बलिदानियों द्वारा आजाद भारत के लिए देखे गए सपने अब तक साकार नहीं हो सके हैं: भागवत</span><span style="font-size:12.5pt;font-family:"Trebuchet MS","sans-serif";color:#333333;font-weight:normal"><o:p></o:p></span></h3></div><div style="border:dotted #BBBBBB 1.0pt;border-bottom:dotted #EEEECC 1.0pt;padding:8.0pt 11.0pt 1.0pt 22.0pt;margin-bottom:9.0pt" id="gmail-post-body-3826539961928024274"><div><div><p class="MsoNormal" style="line-height:13.9pt;background:#EEEEEE"><span lang="HI" style="font-size:11.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333">संबलपुर :</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:#333333"><o:p></o:p></span></p></div><div><p class="MsoNormal" style="line-height:13.9pt;background:#EEEEEE"><span lang="HI" style="font-size:11.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333">अंचल के दो महान माटीपुत्रों नेताजी सुभाषचंद्र बोस और वीर सुरेंद्र साय की जयंती पर उनके प्रति श्रद्धांजलि अर्पित करते हुए राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ के सरसंघचालक डॉ. मोहन भागवत ने अफसोस जताया कि आजादी के सात दशक बीत जाने के बाद भी हम इन माटीपुत्रों द्वारा आजाद भारत के लिए देखे गए सपनों को पूरा करने की कसौटी में खरे नहीं उतर सके हैं।</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:#333333"><o:p></o:p></span></p></div><div><p class="MsoNormal" style="line-height:13.9pt;background:#EEEEEE"><span lang="HI" style="font-size:11.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333">सोमवार को मंदलिया मैदान में संघ के पश्चिम प्रांत की ओर से आयोजित सभा को संबोधित करते हुए डॉ. भागवत ने बताया कि आज का दिन एक संयोग है जिसमें </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:#333333">1857 </span><span lang="HI" style="font-size:11.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333">के सिपाही विद्रोह से पहले अंग्रेजी हुकूमत के खिलाफ सशस्त्र संघर्ष करने वाले वीर सुरेंद्र साय और इस संघर्ष को अंतिम चरण तक पहुंचाने वाले आजाद हिंद फौज के सेनापति नेताजी सुभाषचंद्र बोस की जयंती है। सुरेंद्र साय और नेताजी का सशस्त्र संघर्ष काफी वर्षों तक चला और अंग्रेजी हुकूमत ने चालाकी के साथ सुरेंद्र साय को पकड़कर जेल में डाल दिया और नेताजी को किसी साजिश का शिकार होना पड़ा। अगर नेताजी को अधिक समय मिलता तो भारत का एक अलग इतिहास बन सकता था। आज उनके जयंती अवसर पर हमें उनके ऐसे बलिदान से प्रेरणा लेने की आवश्यकता है।</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:#333333"><o:p></o:p></span></p></div><div><p class="MsoNormal" style="line-height:13.9pt;background:#EEEEEE"><span lang="HI" style="font-size:11.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333">उन्होंने बताया कि आजादी मिलने के बाद हमारे ही लोग राजपाट चला रहे हैं लेकिन</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:#333333"><o:p></o:p></span></p></div><p class="MsoNormal" align="center" style="text-align:center;line-height:13.9pt;background:#EEEECC"><span style="font-size:9.5pt;font-family:"Verdana","sans-serif";color:#333333"><a href="https://4.bp.blogspot.com/-dpWrKEV384g/WIxUJdCJXJI/AAAAAAAARLA/85DpsRLHox81yH3dprv5fV287P_IybZEwCLcB/s1600/1.jpg"><span style="color:#223344;text-decoration:none"><img border="0" id="_x0000_i1025" src="https://4.bp.blogspot.com/-dpWrKEV384g/WIxUJdCJXJI/AAAAAAAARLA/85DpsRLHox81yH3dprv5fV287P_IybZEwCLcB/s1600/1.jpg"></span></a><o:p></o:p></span></p><p class="MsoNormal" style="line-height:13.9pt;background:#EEEECC"><span lang="HI" style="font-size:9.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333">बलिदानियों द्वारा आजाद भारत के लिए देखे गए सपने अब तक साकार नहीं हो सके हैं। उन सपनों को साकार करने की जरूरत है। स्वतंत्रता की परिभाषा को सार्थक करने के लिए तंत्र में स्व की आवश्यकता है। देश की भलाई और विकास के लिए सरकार और प्रशासन है लेकिन यह किसी बड़े लोग के सेवक की तरह है। इनके हवाले जिम्मेदारी छोड़ने से देश व समाज का भला संभव नहीं है। संघ का मानना है कि समाज को उसके लिए जागरूक होना पड़ेगा। समाज को अपनी पहचान बनानी होगी। एकजुटता दिखानी होगी। एकजुटता के लिए किसी एक धर्म या भाषा का होना आवश्यक नहीं। भारत विविधताओं का देश है। यहां के लोगों की धर्म और भाषा भले ही अलग है। लेकिन भारत एक और इसकी माटी में पैदा होने वाला भारत माता का पुत्र है। संघ इसी आदर्श को लेकर आगे बढ़ रहा है जहां भेदभाव से मुक्त समाज हो। सभा के आरंभ में डॉ. दुर्गाप्रसाद साहू ने स्वागत भाषण दिया जबकि पश्चिम प्रांत के संघचालक विपिन बिहारी नंद</span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"Verdana","sans-serif";color:#333333">, </span><span lang="HI" style="font-size:9.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333">क्षेत्र संघ चालक अजय कुमार नंदी और सम्मानित अतिथि ब्रजकिशोर भोई मंचस्थ रहे। इस अवसर कालाहांडी जिला के पर्वतारोही योगव्यास भोई को सात महादेश को पहाड़ों पर विजय पताका फहराने</span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"Verdana","sans-serif";color:#333333">, </span><span lang="HI" style="font-size:9.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333">ब्रजकिशोर </span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"Verdana","sans-serif";color:#333333">¨</span><span lang="HI" style="font-size:9.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333">सह भोई को आदिवासियों के कल्याण लिए डॉ. भागवत ने सम्मानित करने समेत ओडिशा में संघ नामक पुस्तक का विमोचन किया। इस अवसर पर डॉ. भागवत के संबलपुर की आराध्य देवी मां समलेश्वरी का प्रतिरूप प्रदान किया गया।</span><span style="font-size:9.5pt;font-family:"Verdana","sans-serif";color:#333333"><o:p></o:p></span></p></div><div><p class="MsoNormal" style="line-height:13.9pt;background:#EEEECC"><span style="font-size:9.5pt;font-family:"Verdana","sans-serif";color:#333333"><o:p> </o:p></span></p></div><div><div style="mso-element:para-border-div;border:dotted #BBBBBB 1.0pt;padding:2.0pt 11.0pt 2.0pt 22.0pt;background:#EEEECC"><h3 style="margin:0in;margin-bottom:.0001pt;background:#EEEECC;border:none;padding:0in;font-stretch:normal;background-size:initial;background-origin:initial;background-clip:initial;background-position-x:10px;background-position-y:.5em"><span lang="HI" style="font-size:12.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333;font-weight:normal">चार दिवसीय संबलपुर दौरे पर आए संघ प्रमुख मोहन भागवत ने वीर सुरेंद्र साय के जन्मभूमि </span><span style="font-size:12.5pt;font-family:"Trebuchet MS","sans-serif";color:#333333;font-weight:normal">¨</span><span lang="HI" style="font-size:12.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333;font-weight:normal">खडा गांव जाकर श्रद्धांजलि अर्पित किए</span><span style="font-size:12.5pt;font-family:"Trebuchet MS","sans-serif";color:#333333;font-weight:normal"><o:p></o:p></span></h3></div><div style="border:dotted #BBBBBB 1.0pt;border-bottom:dotted #EEEECC 1.0pt;padding:8.0pt 11.0pt 1.0pt 22.0pt;margin-bottom:9.0pt" id="gmail-post-body-978178496108092419"><div><div><p class="MsoNormal" style="line-height:13.9pt;background:#EEEEEE"><span lang="HI" style="font-size:11.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333">संबलपुर :</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:#333333"><o:p></o:p></span></p></div><div><p class="MsoNormal" style="line-height:13.9pt;background:#EEEEEE"><span lang="HI" style="font-size:11.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333">आजादी की लड़ाई के दो महान माटीपुत्रों नेताजी सुभाषचंद्र बोस और वीर सुरेंद्र साय की जयंती अवसर पर सोमवार को राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ की ओर से उन्हें भावभीनी श्रद्धांजलि अर्पित की गई।</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:#333333"><o:p></o:p></span></p></div><p class="MsoNormal" align="center" style="text-align:center;line-height:13.9pt;background:#EEEECC"><span style="font-size:9.5pt;font-family:"Verdana","sans-serif";color:#333333"><a href="https://2.bp.blogspot.com/-_EyLeePkdFE/WIxSdPySd6I/AAAAAAAARK0/fRdLnT7p_cEX5P0AhwrZm4StCAhBPbAVACLcB/s1600/%25E0%25A4%25B8%25E0%25A4%2582%25E0%25A4%2598%2B%25E0%25A4%2595%25E0%25A5%2580%2B%25E0%25A4%2593%25E0%25A4%25B0%2B%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%2587%2B%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%2580%2B%25E0%25A4%2597%25E0%25A4%2588%2B%25E0%25A4%25A8%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25A4%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%259C%25E0%25A5%2580%2B%25E0%25A4%25B5%2B%25E0%25A4%25B8%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25AF%2B%25E0%25A4%2595%25E0%25A5%258B%2B%25E0%25A4%25B6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B0%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A7%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%2582%25E0%25A4%259C%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF.jpg"><span style="color:#223344;text-decoration:none"><img border="0" id="_x0000_i1026" src="https://2.bp.blogspot.com/-_EyLeePkdFE/WIxSdPySd6I/AAAAAAAARK0/fRdLnT7p_cEX5P0AhwrZm4StCAhBPbAVACLcB/s1600/%25E0%25A4%25B8%25E0%25A4%2582%25E0%25A4%2598%2B%25E0%25A4%2595%25E0%25A5%2580%2B%25E0%25A4%2593%25E0%25A4%25B0%2B%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%2587%2B%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%2580%2B%25E0%25A4%2597%25E0%25A4%2588%2B%25E0%25A4%25A8%25E0%25A5%2587%25E0%25A4%25A4%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%259C%25E0%25A5%2580%2B%25E0%25A4%25B5%2B%25E0%25A4%25B8%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%25AF%2B%25E0%25A4%2595%25E0%25A5%258B%2B%25E0%25A4%25B6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B0%25E0%25A4%25A6%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A7%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%2582%25E0%25A4%259C%25E0%25A4%25B2%25E0%25A4%25BF.jpg"></span></a><o:p></o:p></span></p><div><p class="MsoNormal" style="line-height:13.9pt;background:#EEEEEE"><span lang="HI" style="font-size:11.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333">चार दिवसीय संबलपुर दौरे पर आए संघ प्रमुख मोहन भागवत ने वीर सुरेंद्र साय के जन्मभूमि </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:#333333">¨</span><span lang="HI" style="font-size:11.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333">खडा गांव जाकर श्रद्धांजलि अर्पित किए। इसके साथ ही उन्होंने वीर सुरेंद्र साय के परपोते लालफकीर साय व परिजनों से मुलाकात कर अंग्रेजी हुकूमत के खिलाफ </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:#333333">1857 </span><span lang="HI" style="font-size:11.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#333333">से पहले संघर्ष किए जाने और उनके बलिदान को याद किया। जबकि संबलपुर में संघ की ओर से नारी सेवासदन मैदान और मंदलिया मैदान से अलग- अलग रूटमार्च निकालकर नगर परिक्रमा किया। नारी सेवासदन मैदान से निकाले रूट मार्च के जेल चौक पहुंचने पर वहां वीर सुरेंद्र साय की प्रतिमा पर मार्च में शामिल लोगों ने माल्यार्पण किया।</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:#333333"><o:p></o:p></span></p></div><div><p class="MsoNormal" style="line-height:13.9pt;background:#EEEEEE"><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:#333333"><o:p> </o:p></span></p></div><div><p class="MsoNormal" style="line-height:13.9pt;background:#EEEEEE"><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Arial","sans-serif";color:#333333">vsk odisha<o:p></o:p></span></p></div></div></div></div></div></div></div></div></div></div></blockquote>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-81275584591928835122017-02-02T12:03:00.000+06:002019-11-21T14:53:35.660+06:00Fwd: विवेकानंद पर विवेकहीन बातें<div><br></div><blockquote type="cite"><div class="WordSection1"><p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p><div><p class="MsoNormal" style="margin-bottom:12.0pt"><span lang="HI" style="font-size:24.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#B45F06">विवेकानंद पर विवेकहीन बातें</span><span lang="HI" style="font-size:24.0pt;color:#B45F06"> </span><span style="font-size:13.5pt"><br></span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">पिछले</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">कुछ अरसे में विवेकानंद से खफा तथाकथित बुद्धिजीवियों की एक जमात उभरी</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">है।</span><span style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">इसके ज्यादातर महारथी वामपंथी खेमे से आते हैं। विवेकानंद से उन्हें</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">सबसे बड़ी परेशानी ये है कि विवेकानंद हिंदुत्व के ऐसे प्रतीक हैं जो आज</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">युवाओं के बीच पहले से भी अधिक तेजी से लोकप्रिय हो रहे हैं। ऐसे में</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">हिंदुत्व को खुद के लिए चुनौती मानने वाले अब विवेकानंद पर भ्रम पैदा करने</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">के अभियान में जुट गए हैं।</span><span style="font-size:13.5pt"><br>- </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">प्रशांत बाजपेई</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">पाञ्चजन्य</span><span style="font-size:13.5pt"> <br><br>"</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वेदांती बुद्धि और इस्लामी शरीर</span><span style="font-size:13.5pt"> " </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">भारत के समाज के लिए स्वामी विवेकानंद का यह प्रसिद्ध वाक्य है। गत </span><span style="font-size:13.5pt">12 </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जनवरी</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">को उनकी जयंती पर एक प्रसिद्ध हिंदी अखबार ने अपने संपादकीय पृष्ठ</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">पर स्वामीजी के इस वचन को तोड़ते-मरोड़ते हुए</span><span style="font-size:13.5pt"> '</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">इस्लामी शरीर और वैज्ञानिक</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">बुद्धि</span><span style="font-size:13.5pt">' </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">शीर्षक से एक लेख प्रकाशित किया। देखते ही माथा ठनका कि ये कैसी</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">प्रमाणिकता है जो एक इतिहास पुरुष के बकायदा दस्तावेजीकृत बयान को अपनी</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वैचारिक रूढ़ि के अनुसार विकृत करती है </span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">और ये कैसी बुद्धिजीविता है जिसे</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">इस्लामी शरीर तो स्वीकार है लेकिन वेदांती बुद्धि नहीं </span><span style="font-size:13.5pt">? </span><o:p></o:p></p><div><p class="MsoNormal"><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">सबसे</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">पहले यह जान लेना ठीक होगा कि विवेकानंद का वास्तविक वचन और उनका अभिप्राय</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">क्या था। </span><span style="font-size:13.5pt">10 </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जून </span><span style="font-size:13.5pt">1898 </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">को अल्मोड़ा से स्वामी विवेकानंद ने मुहम्मद सरफ़राज़</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">हुसैन को लिखा -</span><span style="font-size:13.5pt"> "</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">हमारी मातृभूमि के लिए एक ही आशा है वेदांती बुद्धि और</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">इस्लामी शरीर।</span><span style="font-size:13.5pt"> " ( </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">देखें- पत्रावली</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विवेकानंद साहित्य संचयन </span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">रामकृष्ण मठ</span><span style="font-size:13.5pt"> , </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">नागपुर ) ऐसा कहने से स्वामीजी का क्या आशय था यह भी उन्होंने इस पत्र</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">के मध्य भाग में स्पष्ट किया है जब वे कहते हैं कि इस्लाम के अनुयायी</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">समानता के भाव का अंश रूप में पालन करते हैं परंतु उसके गहरे अर्थ से</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अनभिज्ञ हैं</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">उसे ( मानव मात्र की समानता के तत्व को ) हिंदू साधारणतः</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">स्पष्ट रूप से समझते हैं (</span><span style="font-size:13.5pt">'</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">परंतु पूरी तरह आचरण नहीं कर रहे हैं</span><span style="font-size:13.5pt"> ', </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">संकेत</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जातिगत रूढ़ियों और तब प्रचलित कुरीतियों की ओर है।) इस्लाम के अनुयायियों</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">द्वारा</span><span style="font-size:13.5pt"> "</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">समानता के सिद्धांत का अंश रूप में पालन</span><span style="font-size:13.5pt">" </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">से अभिप्राय स्पष्ट करते</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">हुए</span><span style="font-size:13.5pt"> '</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विश्वधर्म का आदर्श</span><span style="font-size:13.5pt">' </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">नामक प्रसिद्ध भाषण में स्वामीजी कहते हैं -</span><span style="font-size:13.5pt"> "</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">मुसलमान विश्वबंधुत्व का शोर मचाते</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">हैं।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">किन्तु वस्तुतः वे भ्रातृभाव से कितनी दूर हैं।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जो मुसलमान नहीं है</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वे भ्रातृ-संघ में शामिल नहीं किये जाएंगे।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">उनके गले काटे जाने ही की</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अधिक सम्भावना है।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">ईसाई भी विश्वबंधुत्व की बातें करते हैं</span><span style="font-size:13.5pt">; </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">किन्तु (उनकी</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">मान्यता के अनुसार )जो</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">ईसाई नहीं है</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वह (मृत्यु के बाद ) अवश्य ही ऐसे एक स्थान में जाएगा</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जहाँ</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अनंतकाल तक वह (नर्क की ) आग</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">से झुलसाया जाए।</span><span style="font-size:13.5pt">"</span><o:p></o:p></p></div><div><p class="MsoNormal" style="margin-bottom:12.0pt"><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वेदांत दर्शन क्या है</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">इसे </span><span style="font-size:13.5pt">12 </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">नवंबर </span><span style="font-size:13.5pt">1897 </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">को उन्होंने लाहौर में युवकों के सामने दिए गए अपने भाषण</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">में समझाते</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">हुए कहा था कि</span><span style="font-size:13.5pt"> " </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">भारतीय</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">मन को बाहरी जगत से (अर्थात भौतिक</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अथवा सांसारिक पदार्थों से ) जो कुछ मिलना था </span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">मिल चुका था</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">परंतु उससे</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">इसे (भारत के मन को ) तृप्ति नहीं हुई। अनुसंधान के लिए वह और आगे बढ़ा।</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">समस्या के समाधान के लिए उसने अपने में ही गोता लगाया और तब यथार्थ</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">उत्तर</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">मिला। वेदों के इस भाग का नाम है उपनिषद् या वेदांत या आरण्यक या रहस्य।</span><span style="font-size:13.5pt">" </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">आगे विवेकानंद समझाते हैं कि भारत के विभिन्न मत संप्रदायों में प्रचलित</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">कर्म-काण्ड</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अनुष्ठानऔर विभिन्न पूजा पद्धतियों</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">आदि के सार को समझने के</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">लिए वेदांत की आवश्यक्ता है। ऐसे में वेदांती बुद्धि को वैज्ञानिक बुद्धि</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">बनाकर उसे इस्लामी शरीर से जोड़ने की</span><span style="font-size:13.5pt"> '</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">सेकुलर</span><span style="font-size:13.5pt">' </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">ज़रुरत को समझा जा सकता है।</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">प्रामाणिकता और ईमानदारी का पूछना ही क्या</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">आखिर</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">प्रमाणपत्र बाँटने वाले भी यही लोग हैं।</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><o:p></o:p></p></div><div><p class="MsoNormal" style="margin-bottom:12.0pt"><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">पिछले</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">कुछ अरसे में विवेकानंद से खफा तथाकथित बुद्धिजीवियों की एक जमात उभरी</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">है।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">इसके ज्यादातर महारथी वामपंथी खेमे से आते हैं। विवेकानंद से उन्हें</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">सबसे बड़ी परेशानी ये है कि विवेकानंद हिंदुत्व के ऐसे प्रतीक हैं जो आज</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">युवाओं के बीच पहले से भी अधिक तेजी से लोकप्रिय हो रहे हैं। ऐसे में</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">हिंदुत्व को खुद के लिए चुनौती मानने वाले अब विवेकानंद पर भ्रम पैदा करने</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">के अभियान में जुट गए हैं। आधी-अधूरी समझ लेकर राजनैतिक दृष्टिकोण से</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">टीका-टिप्पणियाँ</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">की जा रही हैं। आधे-अधूरे उद्धरणों को लेकर तमाशा खड़ा</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">करने के प्रयास हो रहे हैं। कुछ समय पहले एक किताब आई</span><span style="font-size:13.5pt"> '</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">कॉस्मिक लव एंड</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">ह्यूमन इम्पैथी : स्वामी विवेकानंदाज रिसेंटमेन्ट ऑफ़ रिलीजन</span><span style="font-size:13.5pt"> '</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">।</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">पुस्तक के लेखक की पहली शिकायत या आरोप है कि विवेकानंद ने हिंदुत्व पर</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">सारा ज़ोर दिया है जबकि उनके गुरु रामकृष्ण परमहंस के वचनों के संग्रह</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">रामकृष्ण कथामृत में हिंदू शब्द नहीं आता।</span><span style="font-size:13.5pt"> <br><br></span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">आरोपकर्ता लेखक ने यदि थोड़े से</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">सहज ज्ञान का उपयोग किया होता</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">या वैसी उनकी नीयत होती तो उन्हें ध्यान में</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">आ सकता था कि रामकृष्ण परमहंस हिंदुओं के छोटे समूह के बीच ही बोल रहे थे</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तीर्थयात्रा के अतिरिक्त वे कभी बाहर भी नहीं निकले</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अतः अलग से हिंदू</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">संबोधन के प्रयोग का औचित्य नहीं था। साथ ही परमहंस की बातों का केंद उनके</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">शिष्यों की व्यक्तिगत आध्यात्मिक साधना</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">और इस मार्ग की कठिनाइयों आदि के</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">बारे में रहा है। जबकि विवेकानंद वैश्विक श्रोताओं को संबोधित कर रहे थे।</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">उनकी सार्वजनिक चर्चाओं का सारा ज़ोर सामाजिक है</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अतः उन्होंने भारत के सारे</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विचार और भाव समूह को संयुक्त रूप से हिंदू कहकर संबोधित किया है। जब वो</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">व्यक्तिगत आध्यात्मिक साधना की बात करते हैं तब हिंदू या यूरोपीय जैसी</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">भौगोलिक या सांस्कृतिक</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">पहचानों की बात नहीं करते। इसका प्रमाण हैं उनकी</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">राजयोग</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">प्रेमयोग और भक्तियोग जैसी रचनाएँ।</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><o:p></o:p></p></div><div><p class="MsoNormal"><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">लेखक</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">की दूसरी शिकायत है कि विवेकानंद ने हिंदुत्व को वैश्विक उपासना पद्धति</span><span style="font-size:13.5pt"> (</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">यूनिवर्सल फेथ ) के रूप में प्रस्तुत किया है। ये आरोप भी झूठा है। इसे</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विस्तार से समझने की ज़रुरत है। पहली बात ये है कि हिंदुत्व इस्लाम और</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">ईसाइयत जैसा</span><span style="font-size:13.5pt"> '</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">फेथ ( विश्वासियों का समूह) नहीं है। यहाँ न एक किताब है </span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">न</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">एक पैगम्बर न ही एक पूजा पद्धति। यहाँ हज़ारों सालों से गुरु और शिष्य अपनी</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">इच्छानुसार अलग-अलग</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">साधना पद्धतियों की खोज करते आये हैं। गीता में ही</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">कृष्ण ने अनेक उपासना पद्धतियों की शिक्षा दी है जिसमें उन्होंने प्रेमयोग</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">भक्तियोग</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">राजयोग</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">कर्मयोग आदि को समझाया है। योग के अंदर भी अनेकों</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">धाराएँ</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विकसित हुई हैं। सभी ने महान गुरुओं को जन्म</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">दिया है। इसी परंपरा</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">को विवेकानंद ने हिंदुत्व कहा है</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जैसा कि उनके शिकागो के भाषण से स्पष्ट</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">है। भारत की वैदिक परंपरा और वेदांत उपनिषद् आदि भी व्यक्ति के स्वभाव और</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">रूचि के अनुसार अपना मार्ग चुनने को कहते हैं।</span><span style="font-size:13.5pt"> <br></span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">सभी लोग एक ही ढंग से</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">चलें ऐसा आग्रह ही सारे अनर्थों की जड़ है।</span><span style="font-size:13.5pt"> <br><br></span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">इस बारे में विवेकानंद विश्वधर्म</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">का आदर्श नामक भाषण में कहते हैं -</span><span style="font-size:13.5pt"> "</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">बहुत्व</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">में एकत्व का होना सृष्टि का विधान है। हम सब लोग</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">मनुष्य होते हुए भी परस्पर प्रथक हैं। मनुष्य जाति के एक अंश के रूप में</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">मैं और</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तुम एक</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">हैं</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">किन्तु व्यक्ति के रूप में मैं तुमसे पृथक</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">हूँ । पुरुष होने</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">से तुम स्त्री से भिन्न हो</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">किन्तु मनुष्य होने के नाते स्त्री और पुरुष एक</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">ही हैं।ईश्वर है वह विराट सत्ता-इस विचित्रता भरे</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जगत</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">का चरम</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">एकत्व।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">उस ईश्वर में हम सभी एक हैं</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">किन्तु हमारे प्रत्येक बाहरी कार्य और चेष्टा</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">में यह भेद सदा ही विद्यमान रहेगा। इसलिए विश्व धर्म का यदि यह अर्थ लगाया जाए</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">कि</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">एक प्रकार के विशेष मत (पंथ) में संसार के सभी लोग विश्वास करें</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तो यह सर्वथा</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">असंभव है। यह कभी नहीं हो सकता। ऐसा समय कभी नहीं आएगा</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जब सब लोगों का</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">मुँह एक रंग का हो जाए और यदि हम आशा करें कि समस्त संसार एक ही पौराणिक</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तत्व में विश्वास करेगा</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तो यह भी असंभव है</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">यह कभी नहीं हो सकता।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">फिर</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">समस्त संसार में कभी भी एक प्रकार की</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अनुष्ठान पद्धति प्रचिलत हो नहीं</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">सकती । ऐसा किसी समय हो नहीं सकता</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">हो भी जाए</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तो सृष्टि लुप्त हो जाएगी। कारण</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विविधता ही जीवन का मूल है।</span><span style="font-size:13.5pt">"<br></span><br><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विश्व</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">में सर्वसमावेशक सोच और गहरी समझ विकसित करने की आवश्यक्ता बतलाते हुए</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विवेकानंद कहते हैं कि यह</span><span style="font-size:13.5pt"> " </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">सब प्रकार की मानसिक अवस्था</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वाले लोगों के लिए उपयोगी हो</span><span style="font-size:13.5pt">; </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">इसमें ज्ञान</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">भक्ति</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">योग और कर्म समानभाव</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">से</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">रहेंगे।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">यदि कॉलेज से वैज्ञानिक और भौतिकशास्त्री</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">आएँ तो वे तर्क-वितर्क</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">पसंद करेंगे।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">उनको</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">युक्ति-तर्क करने दो</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अंत</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">में वे एक ऐसी स्थिति पर पहुंचेंगे</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जहाँ से युक्ति-तर्क की धारा</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">छोड़े बिना</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वे और आगे बढ़ ही नहीं सकते</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वो ये (स्वयं ही) समझ लेंगे।</span><span style="font-size:13.5pt">.... </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">इसी तरह यदि कोई</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">योगप्रिय व्यक्ति आए</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तो हम उनकी आदर के साथ अभ्यर्थना करके वैज्ञानिक भाव</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">से मन का विश्लेषण कर देने और उनकी आँखों के सामने उसका प्रयोग दिखाने को</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">प्रस्तुत रहेंगे।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">यदि भक्त लोग आएँ</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तो हम उनके साथ एकत्र बैठ कर भगवान के</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">नाम पर हँसेंगे और रोएंगे</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">प्रेम का प्याला पीकर उन्मत्त हो जाएंगे। यदि</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">एक पुरुषार्थी कर्मी आए</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तो उसके साथ पूरी शक्ति से</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">काम करेंगे।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">भक्ति</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">योग</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">ज्ञान और कर्म का इस प्रकार का समन्वय विश्वधर्म का अत्यंत निकटतम आदर्श</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">होगा।</span><span style="font-size:13.5pt">" </span><o:p></o:p></p></div><div><p class="MsoNormal"><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">स्वामी विवेकानंद द्वारा व्यक्त मूलभूत एकता का यह विचार ही</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">उपनिषद्</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">या वेदांत या आरण्यक या रहस्य</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">के रूप में हज़ारों साल पहले अभिव्यक्त हुआ</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">है। इस विचार को पूरी ताकत से व्यवहार में उतारने को ही उन्होंने</span><span style="font-size:13.5pt"> "</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वेदांती</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">बुद्धि और इस्लामी शरीर</span><span style="font-size:13.5pt">" </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">कहकर व्यक्त किया है।</span><span style="font-size:13.5pt"><br></span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">एक अंग्रेजी अखबार ने मानव की मूलभूत एकता का चिंतन करने वाले</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विवेकानंद को जातिवाद का प्रतीक बतलाया।</span><span style="font-size:13.5pt"> '</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">कॉस्मिक</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">लव एंड ह्यूमन इम्पैथी ....</span><span style="font-size:13.5pt">' </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">के लेखक ने विवेकानंद के विचारों को</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तोड़मरोड़कर उन्हें जातिवाद का समर्थक बतलाया है जो</span><span style="font-size:13.5pt"> '</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">ब्राह्मण जाति के</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">सामाजिक प्रभुत्व की वकालत करते हैं। इससे बड़ा झूठ कुछ हो नहीं सकता।</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विवेकानंद ने साफ़ कहा है कि जन्म के आधार पर</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जाति का अभिमान करना व्यर्थ</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">है। और वैदिककाल में</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वर्णो के विभाजन का आधार व्यक्तिगत स्वभाव था न कि</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">किसी घर में जन्म लेना। उनके अनुसार ब्राह्मण अर्थात सत्य के अनुसंधान के</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">लिए सबकुछ दांव पर लगा देने वाला। और इसीलिए उन्होंने</span><span style="font-size:13.5pt"> '</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">ब्राह्मणत्व को</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">मानवता का सर्वोच्च आदर्श बतलाया। यह ब्राह्मणत्व गुरु रैदास और कबीर में</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">गुरु गोविंद और रामकृष्ण परमहंस में झलकता है। </span><span style="font-size:13.5pt">3 </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जनवरी </span><span style="font-size:13.5pt">1895 </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">को</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">शिकागो से</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">उन्होंने जस्टिस सुब्रमण्यम अय्यर को लिखा -</span><span style="font-size:13.5pt"> "</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अमेरिका में यथार्थ जाति के</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विकास के लिए सबसे अधिक सुविधा है। इसलिए अमेरिका वाले बड़े (सफल ) हैं।</span><span style="font-size:13.5pt">" </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अब</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अमेरिका में कौनसी जाति प्रचलित है </span><span style="font-size:13.5pt">? </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वहाँ तो एक ही व्यवस्था है - व्यक्ति</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अपनी रूचि और योग्यता के अनुसार काम करे।</span><span style="font-size:13.5pt"> <br></span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अपनी जाति का अभिमान करने और</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">दूसरों को कम समझने वालों पर उन्होंने तीखी चोट करते हुए एक लेख लिखा है -</span><span style="font-size:13.5pt"> "</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">भारत की उच्च जातियों के प्रति।</span><span style="font-size:13.5pt">" </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">इसमें वो लिखते हैं -</span><span style="font-size:13.5pt"> <br>" </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">कितना भी</span><span style="font-size:13.5pt"> '</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">डमडम</span><span style="font-size:13.5pt">' </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">कह कर गाल बजाओ</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तुम ऊँची</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जातवाले क्या जीवित हो </span><span style="font-size:13.5pt">? </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तुम लोग हो दस हजार वर्ष पूर्व के ममी ! जिनकी</span><span style="font-size:13.5pt"> '</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">सचल श्मशान</span><span style="font-size:13.5pt">' </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">कहकर तुम्हारे पूर्व-पुरुषों ने घृणा की है। भारत में जो कुछ</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वर्तमान जीवन है</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वह उन्हीं (महान पूर्वजों के कारण) में है और सचल श्मशान हो तुम लोग। तुम्हारे</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">घर-द्वार म्यूज़ियम हैं</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तुम्हारे आचार-व्यवहार</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">चाल-चलन देखने से जान पड़ता</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">है</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">बड़ी दादी के मुँह से कहानियाँ सुन रहा हूँ। तुम्हारे साथ प्रत्यक्ष</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वार्तालाप करके भी घर लौटता हूँ</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तो जान पड़ता है</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">चित्रशाला में तसवीरें</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">देख आया। इस माया के संसार की असली प्रहेलिका</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">असली मरू-मरीचिका तुम लोग हो</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">भारत के उच्च वर्णवाले।</span><span style="font-size:13.5pt">"<br></span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">भारत के वंचित वर्ग को समर्थ बनाने का आह्वान करते हुए वो आगे लिखते हैं -</span><span style="font-size:13.5pt"><br>"</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">फिर एक</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">नवीन भारत निकल पड़े।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">निकले हल पकड़कर</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">किसानों की कुटी भेदकर</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जाली</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">माली</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">मोची</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">मेहतरों की झोपड़ियों से।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">निकल पड़े बनियों की दुकानों से</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">भुजवा के</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">भाड़ के पास से</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">कारखाने से</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">हाट से</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">बाजार से । निकले झाड़ियों</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जंगलों</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">पहाड़ों</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">पर्वतों से। इन लोगों ने सहस्र-सहस्र वर्षों तक नीरव अत्याचार सहन</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">किया है- उससे पायी है अपूर्व सहिष्णुता।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">सनातन दुःख उठाया</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जिससे पायी है</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अटल जीवनी-शक्ति।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">ये लोग मुट्ठी भर सत्तू खाकर दुनिया उलट</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">सकेंगे।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">आधी रोटी मिली</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तो तीनों लोक में इतना तेज न अटेगा।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">ये रक्तबीज के प्राणों</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">से युक्त हैं।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">और पाया है सदाचार-बल</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जो तीनों लोक में नहीं है। इतनी</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">शांति</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">इतनी प्रीति</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">इतना प्यार</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">बेजबान रहकर दिन-रात इतना खटना और काम के</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वक्त सिंह का विक्रम।</span><span style="font-size:13.5pt">"<br></span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वो कहते हैं कि अपने झूठे अभिमान को त्यागकर कान</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">लगाकर सुनो तुम्हें भविष्य के भारत की आवाज़ सुनाई पड़ेगी -</span><span style="font-size:13.5pt"> "</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अतीत के</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">कंकाल-समूह ! - यही है तुम्हारे सामने</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तुम्हारा उत्तराधिकारी भावी भारत।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वे तुम्हारी रत्नपेटिकाएँ</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तुम्हारी मणि</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">की अंगूठियाँ - फेंक दो इनके बीच</span><span style="font-size:13.5pt">; </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जितना शीघ्र फेंक सको</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">फेंक दो</span><span style="font-size:13.5pt">; </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">और तुम</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">हवा में विलीन हो जाओ</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अदृश्य हो जाओ</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">सिर्फ कान खड़े रखो। तुम ज्यों ही</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विलीन होगे</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">उसी वक्त सुनोगे</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">कोटि कंठों से निनादित त्रैलोक्यकम्पनकारिणी</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">भावी भारत की उद्बोधन</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">ध्वनि</span><span style="font-size:13.5pt"> '</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वाहे गुरु की फतह!</span><span style="font-size:13.5pt">'</span><o:p></o:p></p></div><div><p class="MsoNormal"><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">सत्य</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">को जानने के लिए नीयत का भी बड़ा महत्व है। आश्चर्य क्या</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">कि विवेकानंद की</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">आलोचना में पूरी किताब लिखने वाले लिक्खाड़ों को उनके ये वचन सुनाई नहीं</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">पड़ते।</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><o:p></o:p></p></div><div><p class="MsoNormal"><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">उन्हें चुभता है जब विवेकानंद कहते हैं -</span><span style="font-size:13.5pt"> "</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वेदांत दर्शन का एक ही उद्देश्य है और वह है - एकत्व की</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">खोज।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">हिन्दू लोग किसी विशेष के पीछे नहीं दौड़ते</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वे तो सदैव सर्वमान्य की</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">यही क्यों</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">सर्वव्यापी सार्वभौमिक की खोज करते हैं।</span><span style="font-size:13.5pt"> '</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वह क्या है</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जिसके</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जान लेने से सब कुछ जाना जा सकता है </span><span style="font-size:13.5pt">?' </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">यही उनका विषय है। जिस प्रकार मिट्टी के एक ढेले को जान लेने पर जगत की सारी</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">मिट्टी</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">को जान लिया</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जा सकता</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">है</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">उसी प्रकार ऐसी कौन सी वस्तु है</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">जिसे जान लेने पर जगत की सारी</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वस्तुएँ जानी जा सकती हैं। उनकी यही एक खोज है</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">यही एक जिज्ञासा है।</span><span style="font-size:13.5pt">"</span><o:p></o:p></p></div><div><p class="MsoNormal"><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अब</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">हिंदू के अलावा दूसरा कौनसा शब्द है जिससे इस भारतीय विचार को बतलाया जाय।</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वेदों में हिंदू शब्द नहीं है </span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">उपनिषद् गीता आदि में भी नहीं है। हज़ारों</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">साल पहले</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">इस तरह के निरूपण की आवश्यक्ता ही नहीं थी। जब सारी दुनिया के</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">साथ तुलना शुरू हुई तब भारत की संस्कृति</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">यहाँ के</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विचार</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">मूलभूत संस्कार</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">को हिंदू कहा जाने लगा। भौगोलिक पहचान के रूप में भारत को हिंदुस्थान या</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">हिंदुस्तान भी कहा जाने लगा । अब किसी की राजनीति पर चोट पड़ती हो तो पड़े। किसी को</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">चुभता हो तो चुभे।</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विवेकानंद डंके की चोट पर सत्य बोलते हैं। बेधड़क</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">बेलाग </span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">बिना द्वेष के।</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><o:p></o:p></p></div><div><p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p></div><div><p class="MsoNormal"><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">मद्रास</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">के हिंदुओं द्वारा भेजे गए अभिनंदन पत्र का उत्तर देते हुए उन्होंने लिखा -</span><span style="font-size:13.5pt"> "</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अब पांसे पलट गए हैं। जो हिंदू निराशा के आँसू बहाता हुआ अपने पुराने घर</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">को आतताइयों द्वारा जलाई गई आग से घिरा हुआ देख रहा था</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">आज जबकि आधुनिक</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विचार के प्रकाश ने धुँए के अँधेरे को हटा</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">दिया है</span><span style="font-size:13.5pt">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">तब वही हिंदू देख रहा</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">है कि उसका अपना घर पूरी मजबूती के साथ खड़ा है और शेष सब या तो मर मिटे या</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">अपने -अपने घर हिंदू नमूने के अनुसार नए सिरे से बना रहे हैं।</span><span style="font-size:13.5pt">" </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">विवेकानंद</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">के ये वचन आज वर्तमान बनकर हमारे सामने हैं। दुनिया में योग का डंका बज रहा</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">है। दुनियाभर में ध्यान की कक्षाएँ चल रही हैं। वैश्विक समाज का</span><span style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">प्रबुद्ध</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">वर्ग मत-मतांतरों और संप्रदायों की सीमा लांघकर सत्य को स्वीकार कर रहा</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">है।भारत की नयी पीढ़ी उत्साह के साथ आधुनिक और पुरातन का मेल बिठाने को</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">प्रतिबद्ध दिख रही है। सत्य के लिए संघर्ष</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">को तैयार है। यही है वेदांती</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif"">बुद्धि और इस्लामी शरीर।</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt"> </span><o:p></o:p></p></div><div><p class="MsoNormal" style="margin-bottom:12.0pt"><o:p> </o:p></p></div><div><p class="MsoNormal"><span lang="HI" style="font-size:24.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">अमेरिका निवासी बहनों तथा भाइयों</span><span lang="HI" style="font-size:24.0pt;color:#990000"> </span><o:p></o:p></p></div><p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p><div><div><div><p class="MsoNormal"><span style="font-size:13.5pt;color:#990000">11 </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">सितंबर </span><span style="font-size:13.5pt;color:#990000">1893 </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">को विश्व पंथ सभा</span><span style="font-size:13.5pt;color:#990000">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">शिकागो</span><span style="font-size:13.5pt;color:#990000">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">में अपने विश्वप्रसिद्ध भाषण में स्वामी विवेकानंद ने हिंदुत्व</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">की उदार परंपरा और सार्वभौमिकता को रेखांकित किया। ये उद्बोधन इतना प्रभावी</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">और अभिनव था कि कुछ ही मिनटों के अंदर सदियों का हिसाब हो गया।</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><o:p></o:p></p></div><p class="MsoNormal"><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">संबोधन</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">में ही उन्होंने आधे अमरीकी समाज की दुखती रग को स्पर्श कर लिया था। उस</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">समय अमरीकी महिलाएँ अपने अधिकारों के लिए संघर्ष कर रहीं थीं। </span><span style="font-size:13.5pt;color:#990000">1878 </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">में</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">अमरीकी संसद में स्त्रियों को मताधिकार देने का प्रस्ताव लाया गया </span><span style="font-size:13.5pt;color:#990000">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">लेकिन</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">सदन में गिर गया। अमरीका में</span><span style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">स्त्री अधिकारों के लिए संघर्ष की लहर अब</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">दूसरे उग्र चरण की ओर बढ़ रही थी। ऐसे समय जब एक तेजस्वी हिंदू सन्यासी ने</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">स्त्रियों को प्रथम सम्मान देते हुए</span><span style="font-size:13.5pt;color:#990000"> " </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">अमरीका निवासी बहनो तथा भाइयों</span><span style="font-size:13.5pt;color:#990000">" </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">कहा</span><span style="font-size:13.5pt;color:#990000">, </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">तो सभाकक्ष</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">तालियों</span><span style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">गड़गड़ाहट से गूँज उठा।</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">उन्होंने भाषण की शुरुवात स्वयं को हिन्दू परंपरा का</span><span style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">प्रतिनिधि बतलाते हुए इस प्रकार की -</span><o:p></o:p></p></div></div><p style="text-align:justify"><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">"</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">आपने</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">जिस सौहार्द्र और स्नेह के साथ हमारा यहाँ स्वागत किया हैं उसके प्रति</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">आभार</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">प्रकट करने के लिए खड़े होते हुए मेरा हृदय अवर्णनीय हर्ष से भर गया है।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">संसार में सन्यासियों की सबसे प्राचीन परम्परा की ओर से मैं आपको धन्यवाद</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">देता हूँ</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">, </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">मैं आपको सभी पूजापद्धतियों की माता (हिंदू परंपरा )</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">की ओर से धन्यवाद</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">देता हूँ और सभी सम्प्रदायों और मतों के करोड़ो हिन्दुओं की ओर से भी आपको</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">धन्यवाद देता</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">हूँ.</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">"</span><o:p></o:p></p><p style="text-align:justify"><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">इसके बाद उन्होंने हज़ारों वर्ष से चली आ रही सहिष्णुता की हिन्दू परंपरा का परिचय देते हुए कहा-</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> "</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">मैं इस</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">मंच पर से बोलने वाले उन</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">वक्ताओं के प्रति भी धन्यवाद ज्ञापित करता हूँ</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">जिन्होंने इस बात का उल्लेख किया और आपको यह बतलाया कि सहिष्णुता का विचार</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">पूरे विश्व में पूरब</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">के देशों से फैला है। मैं एक ऐसी परंपरा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">का अनुयायी होने में गर्व का अनुभव करता हूँ जिसने दुनिया को</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">सहिष्णुता तथा सार्वभौम स्वीकृति दोनों की ही शिक्षा दी है।</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">हम</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">लोग सभी पंथों</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">के प्रति ही केवल सहनशीलता में ही विश्वास नहीं करते बल्कि</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">सारे पंथों</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">को सत्य मान कर स्वीकार करते हैं।</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">"</span><o:p></o:p></p><p style="text-align:justify"><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">भारत के</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">इतिहास की दो प्रसिद्ध घटनाएँ</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">, </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">जो भारत के विद्यालयों और विश्वविद्यालयों</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">के पाठ्यक्रम से गायब रही हैं</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">, </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">का उल्लेख करते हुए उन्होंने कहा -</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> "</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">मुझे एक</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">ऐसे देश का व्यक्ति होने का अभिमान</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">है जिसने इस धरती के सभी पंथों और</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">देशों</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">के पीड़ितों और शरणार्थियों को आश्रय दिया</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">है।</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">मुझे यह बताते हुए भी गर्व</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">होता</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">है कि हमने अपने ह्रदय में उन यहूदियों को स्थान दिया</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">था जिन्होंने दक्षिण भारत आकर उसी वर्ष शरण ली थी जिस वर्ष उनका पवित्र</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">मन्दिर</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">रोमन जाति के अत्याचार से धूल</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">में मिला दिया गया था। मैं</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">एक ऐसी परंपरा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">का अनुयायी होने में गर्व अनुभव करता</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">हूँ जिसने महान</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">जरथ्रुष्ट (पारसी) जाति</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">के अवशिष्ट अंश को शरण दी (</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">663 </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">ईसवी में</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">, </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">जब अरब</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">हमलावरों ने ईरान पर आक्रमण किया था ) और जिसका पालन वह अभी</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">भी कर रहा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">है।</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">"</span><o:p></o:p></p><p style="text-align:justify"><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">संसार की सभी पूजा पद्धतियों का सम्मान करने के हिंदू संस्कार को रेखांकित करते हुए उन्होंने कहा -</span><o:p></o:p></p><p style="text-align:justify"><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">"</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">भाईयो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">मैं आप लोगों को एक श्लोक की कुछ पंक्तियाँ सुनाता हूँ जिसे मैं बचपन से</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">स्मरण करता आ रहा हूँ</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">और जिसे प्रतिदिन लाखों-करोड़ों मनुष्यों ( हिंदुओं ) द्वारा दोहराया जाता है.</span><o:p></o:p></p><p align="center" style="text-align:center"><i><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">संस्कृत श्लोक-:</span></i><span style="color:#990000"><br></span><i><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">"</span></i><i><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">रुचीनां वैचित्र्यादृजुकुटिलनानापथजुषाम् ।</span></i><i><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span></i><span style="color:#990000"><br></span><i><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">नृणामेको गम्यस्त्वमसि पयसामर्णव इव।।</span></i><i><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">"</span></i><o:p></o:p></p><p style="text-align:justify"><span style="color:#990000"><br></span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">अर्थात</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> '</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">जैसे विभिन्न नदियाँ अलग-अलग स्रोतों से</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">निकलकर समुद्र में मिल जाती हैं ठीक उसी प्रकार से अलग-अलग रुचि के अनुसार</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">विभिन्न टेढ़े-मेढ़े अथवा सीधे रास्ते से जाने वाले लोग अन्त में तुझमें ( ब्रह्म या परमात्मा ) में</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">ही आकर मिल जाते हैं।</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">' </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">यह सभा जो अभी तक आयोजित सर्वश्रेष्ठ पवित्र सम्मेलनों</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">में से एक है</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">, </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">स्वतः ही गीता के इस अदभुत उपदेश का प्रतिपादन एवं जगत के</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">प्रति उसकी घोषणा करती है.</span><o:p></o:p></p><p align="center" style="text-align:center"><i><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">"</span></i><i><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">ये यथा मां प्रपद्यन्ते तांस्तथैव भजाम्यहम्।</span></i><i><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span></i><span style="color:#990000"><br></span><i><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">मम वर्त्मानुवर्तन्ते मनुष्याः पार्थ सर्वशः।।</span></i><i><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">"</span></i><o:p></o:p></p><p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p><p style="text-align:justify"><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">अर्थात</span><span lang="HI" style="font-size:13.5pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">जो कोई मेरी ओर आता है वह चाहे किसी प्रकार</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">से हो</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">,</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">मैं उसको प्राप्त होता हूँ। लोग अलग-अलग रास्तों द्वारा प्रयत्न करते</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">हुए अन्त में मेरी ही ओर आते हैं।</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><o:p></o:p></p><p style="text-align:justify"><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">साम्प्रदायिकता</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">, </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">हठधर्मिता और उनकी वीभत्स वंशधर मज़हबी कट्टरता</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">इस सुन्दर पृथ्वी पर बहुत समय</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">तक राज्य कर चुकी हैं। वे इस धरती को हिंसा से भरती रही हैं व उसको</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">बारम्बार मानवता के खून से नहलाती रही हैं और कई सभ्यताओं का नाश करती हुई सभी देशों को निराशा के गर्त में डालती रही हैं.</span><o:p></o:p></p><p style="text-align:justify"><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">यदि ये वीभत्स</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">राक्षसी</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">न होती तो मानव समाज आज की अवस्था से कहीं अधिक उन्नत हो</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">गया होता।</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">पर अब उनका समय आ गया है और मैं अंतःकरण</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">से यह आशा</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">करता</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">हूँ कि आज सुबह इस सभा के सम्मान में जो घण्टा ध्वनि हुई है वह समस्त मज़हबी</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">कट्टरता</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">का</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">, </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">तलवार या लेखनी के द्वारा होने वाले सभी उत्पीड़नों</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">का तथा</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">एक ही लक्ष्य की ओर अग्रसर होने वाले मानवों की पारस्पारिक कटुता का</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">मृत्युनिनाद सिद्ध हो।</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">"</span><o:p></o:p></p><p class="MsoNormal"><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">यही</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">स्वामी विवेकानंद का हिंदुत्व है</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">, </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">जिसे लेकर कुछ छद्म बुद्धिजीवियों के</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">पेट में मरोड़ उठती रहती है। हिंदुत्व की इसी परिभाषा को लेकर पिछली सदी</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">में हिंदुत्व की लहर उठी है</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">, </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">जो दिन पर दिन ताकतवर होती जा रही है। इसी</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">उदार विचार को</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> '</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">सांप्रदायिकता</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">' </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">और</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> '</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">सेकुलरिज़्म के लिए खतरा</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">' </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">बतलाने को</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">सेकुलरिज़्म के स्वयंभू ठेकेदारों में होड़ लगी रहती है। इसीलिए वामपंथियों</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">के एक खेमे को अब विवेकानंद को धुँधला करने</span><span style="font-size:14.0pt;color:#990000">, </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">उनकी बातों को तोड़मरोड़ कर</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;font-family:"Mangal","serif";color:#990000">विवाद खड़ा करने की ज़रुरत महसूस हो रही है।</span><span lang="HI" style="font-size:14.0pt;color:#990000"> </span><o:p></o:p></p><p style="text-align:justify"><o:p> </o:p></p></div></div></blockquote><style><!-- /* Font Definitions */ @font-face {font-family:Mangal; panose-1:2 4 5 3 5 2 3 3 2 2;} @font-face {font-family:"Cambria Math"; panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4;} @font-face {font-family:Calibri; panose-1:2 15 5 2 2 2 4 3 2 4;} @font-face {font-family:Tahoma; panose-1:2 11 6 4 3 5 4 4 2 4;} /* Style Definitions */ p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal {margin:0in; margin-bottom:.0001pt; font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif";} a:link, span.MsoHyperlink {mso-style-priority:99; color:blue; text-decoration:underline;} a:visited, span.MsoHyperlinkFollowed {mso-style-priority:99; color:purple; text-decoration:underline;} p {mso-style-priority:99; mso-margin-top-alt:auto; margin-right:0in; mso-margin-bottom-alt:auto; margin-left:0in; font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif";} span.EmailStyle18 {mso-style-type:personal-reply; font-family:"Calibri","sans-serif"; color:#1F497D;} .MsoChpDefault {mso-style-type:export-only;} @page WordSection1 {size:8.5in 11.0in; margin:1.0in 1.0in 1.0in 1.0in;} div.WordSection1 {page:WordSection1;} --></style>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-42307837977458956002017-01-24T09:03:00.001+06:002019-11-21T14:53:30.567+06:00માતૃભાષાજા તારું છોકરું માતૃભાષા ને સાવ ભૂલી જાય...'
<br>રશિયામાં બે સ્ત્રીઓ ઝઘડે તો શ્રાપ આપે કે,
<br>આરતી પટેલે માતૃભાષા વિષય પર વાત કરી
<br>
<br>માતૃભાષાનોમહિમા કરવાનો પ્રસંગ હતો જેમાં જાણીતા આર.જે. અને કલાકાર આરતી પટેલ જોડાયા હતાં. કનોરિયા સેન્ટર ફોર આર્ટમાં શુક્રવારે 'ભાષા મારી ગુજરાતી છે' અંતર્ગત આરતી પટેલની ટોક યોજાઈ હતી. માતૃભાષા અભિયાન, જીએલએફ અને ક્રિએટીવ યાત્રા ડોટ કોમના ઉપક્રમે યોજાયેલી ટોકમાં આરતી પટેલે નવી જનરેશનને માતૃભાષા તરફ વાળવાની વાત કરી હતી. તેમણે જો દરેક વ્યક્તિને માતૃભાષા આવડતી હોય તો તેના સફળ થવાના ચાન્સ વધી જાય છે તેમ કહ્યું હતું.
<br>આરતી પટેલે કહ્યું કે, 'રશિયામાં દાગેસ્તાન નામનો વિસ્તાર છે જ્યાં આજે પણ બે સ્ત્રીઓ ઝગડે તો એવો શ્રાપ આપે છે કે, જા તારું છોકરું માતૃભાષા ને સાવ ભૂલી જાય. છે માતૃભાષાનું મહત્વ. માતૃભાષાની એવી તો કેવી અસર થતી હશે કે સ્ત્રીઓ એક શ્રાપ તરીકે તેને ગણે છે. માતૃભાષા આપણને આપણા રૂટ્સ સુધી જોડાયેલા રાખે છે. શું આપણે માં બદલી શકીએ ખરા? આપણે જેમ આપણી માને બદલી શકીએ તેવી રીતે માતૃભાષાને પણ બદલી શકીએ. અમદાવાદ કે દરિયાપારમાં પણ માતૃભાષાને ચાહવાવાળો વર્ગ ઓછો નથી. હા હવે સમય બદલાયો છે તેમ તેમ જેમ મા દેશી લાગવી જોઈએ તેમ આપણી માતૃભાષા પણ દેશી લાગવી જોઈએ તે જોવાનું કામ આપણા બધાનું છે.'Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-87671288588545045912016-12-21T20:01:00.000+06:002019-11-21T14:53:36.388+06:00भारत का जन्म ही दुनिया को धर्म की समझ देने के लिए हुआ है - डॉ. मोहन भागवत जी<div><br></div><blockquote type="cite"><div><br></div></blockquote><div><span></span></div><blockquote type="cite"><div><div dir="ltr"><div class="gmail_default" style="font-family:"comic sans ms",sans-serif"><p style="color:rgb(51,51,51);font-family:georgia,"times new roman","bitstream charter",times,serif;font-size:16px;text-align:justify">वड़ोदरा (गुजरात) में सोमवार को आयोजित महानगर एकत्रीकरण बोलते हुए मा. सरसंघचालक श्री मोहन भागवत जी ने कहाँ कि पूर्ण गणवेश में हमलोगों का यह एकत्रीकरण हमारी 90 सालों से आदत है. हमलोग ऐसे कार्यक्रम करते ही रहते है परन्तु हम ऐसे कार्यक्रम क्यों करते है ? लम्बे समय तक कोई कर्मकांड करते रहने से कोई कार्य सिद्ध नहीं होता. हम जो भी कृति करते है उसके पीछे एक विचार होता है.</p><p style="color:rgb(51,51,51);font-family:georgia,"times new roman","bitstream charter",times,serif;font-size:16px;text-align:justify">हम शारीरिक एवं बौद्धिक दोनों प्रकार के कार्यक्रम करते है बौद्धिक कार्यक्रम भाषण नहीं होता, वह वहां पर बैठे सभी स्वयंसेवको का सामूहिक चिंतन होता है. ऐसा ही एक कार्यक्रम सम्पन करने के लिए हमसब आज यहाँ पर एकत्रित आये है. आज संघ का नाम समाज जानता है संकट के समय संघ के स्वयंसेवक जो काम करते है उसके कारण संघ के लोग अच्छे होते है ऐसा आज समाज मानता है.</p><p style="color:rgb(51,51,51);font-family:georgia,"times new roman","bitstream charter",times,serif;font-size:16px;text-align:justify">आज यहाँ तरुण, व्यस्क, प्रोढ़ सभी आयु के स्वयंसेवक है उनसे पूछा जाय आप संघ के स्वयंसेवक क्यों बने तो कहेंगे कि हमें संघ के स्वयंसेवक का काम पसंद आया इसलिए हम स्वयंसेवक बने. लेकिन संघ के स्वयंसेवक हमको पसंद आने वाले काम करते ही क्यों है? इसका कारण संघ की पद्धति है, संघ की जानकारी हमें लोगो को देनी चाहियें. आज 1,60,000 सेवाकार्य समाज की सहायता से चल रहे है. आज समाज जीवन के हर क्षेत्र में संघ के स्वयंसेवक है और वहां पर जो उनका कार्य है उसको समाज अच्छा मानता है. परन्तु स्वयंसेवको के द्वारा चलाये गए ये सारे कार्य संघ से अलग स्वतंत्र स्वायत्त कार्य है. संघ का काम ऐसे स्वयंसेवको को तैयार करने का है.</p><p style="color:rgb(51,51,51);font-family:georgia,"times new roman","bitstream charter",times,serif;font-size:16px;text-align:justify">देश के सामने अनेक समस्याए रहती है संघ के स्वयंसेवक का स्वभाव समस्याओ के समाधान का है इसीलिए समाज स्वयंसेवक के कार्यो को अच्छा मानता आया है. समाज की बहुत सी समस्याए रहती है जिसका समाधान समाज द्वारा ही होता है. उसके लिए योग्य समाज बनाना होता है और योग्य समाज बनाने के लिए समाज में वातावरण बनाना पड़ता है और योग्य वातावरण बनाने वाले व्यक्ति खड़े करने पड़ेगे. समाज में भलाई का कार्य करने वाले व्यक्तिओ कि कमी नहीं है परन्तु समाज के पास पहुचने वाला व्यक्ति चाहिए और वह व्यक्ति ऐसा चाहिए जिसपर समाज को भरोसा हो.</p><p style="color:rgb(51,51,51);font-family:georgia,"times new roman","bitstream charter",times,serif;font-size:16px;text-align:justify">समाज में कई समस्याए ऐसी होती है जिसके लिए लंबे समय तक धेर्यपूर्ण व्यवहार करना पड़ता है. अंतिम परिणाम पाने तक सतत काम करने की मनोवृति होनी चाहिए यह आदत होनी चाहियें और राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ इस प्रकार की आदत करने की कार्यपद्धति का मार्ग है. संघ और कुछ नहीं करता संघ ऐसी आदत अपने स्वभाव में परिवर्तित करने वाले स्वयंसेवको का निर्माण करता है. और पिछले 90 सालो से यही करता रहा है जिसके परिणामस्वरूप बहुत सारे स्वयंसेवक तैयार हुए है जो आज राष्ट्रकार्य में लगे हुए है और जिनका कार्य आज समाज के सामने है.</p><p style="color:rgb(51,51,51);font-family:georgia,"times new roman","bitstream charter",times,serif;font-size:16px;text-align:justify">लेकिन यदि वास्तविक रूप से संघ को समझना है तो प्रत्यक्ष संघ को ही देखना होगा. संघ में मिलता कुछ नहीं है सब देना ही पड़ता है. यदि कुछ अपेक्षा के साथ संघ में आते है तो योग्य यही है कि संघ की छाया से भी दूर रहिये क्योकि यहाँ कुछ भी मिलने वाला नहीं है. कुछ न कुछ देना ही पड़ेगा. संघ समर्पण की भावना विकसित करता है. संघ में स्वयंसेवक के विचार और कृति में अंतर नहीं होता. संघ में भाषा जाति के अंतर के बिना समान व्यवहार किया जाता हैं . आज विश्व में धर्म के नाम पर लड़ाई हो रही है. भारत का जन्म ही दुनिया को धर्म की समझ देने के लिए हुआ है. संघ कभी प्रतिक्रिया नहीं देता, हम सभी एक ही ही आत्मा परमात्मा के अंश है हमें एक दुसरे का सन्मान करना चाहिए शोषण नहीं.</p><p style="color:rgb(51,51,51);font-family:georgia,"times new roman","bitstream charter",times,serif;font-size:16px;text-align:justify">कार्यक्रम में बड़ी संख्या में स्वयंसेवक पूर्ण गणवेश में उपस्थित रहे. इस अवसर पर वड़ोदरा विभाग संघचालक श्री बलदेवभाई प्रजापति, वड़ोदरा महानगर संघचालक डॉ. वृजेशभाई शाह तथा जिला संघचालक डॉ. महेंद्र पटेल मंच पर उपस्थित रहे.</p></div><div><div class="gmail-m_-411272741116567759gmail_signature"><div dir="ltr"><div><div dir="ltr"><div><div dir="ltr"><div style="text-align:left"><b style="font-size:small"><font color="#cc0000" face="comic sans ms, sans-serif">Harish Vyas</font></b></div><div style="text-align:left"><font size="2" face="comic sans ms, sans-serif"><b>98241 68221</b></font></div></div></div></div></div></div></div></div> </div> </div></blockquote><blockquote type="cite"><div><a href="http://3.bp.blogspot.com/-xA3fvwesVX0/WFqLjolA5vI/AAAAAAAArOA/RxsiwuMvSvEs4XvcUt82enaYj5iLmr6xQCK4B/s1600/2-772878.JPG"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-xA3fvwesVX0/WFqLjolA5vI/AAAAAAAArOA/RxsiwuMvSvEs4XvcUt82enaYj5iLmr6xQCK4B/s320/2-772878.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6366554467545966322" /></a></div></blockquote><blockquote type="cite"><div><a href="http://2.bp.blogspot.com/-Y1bGATKostI/WFqLkdrMdWI/AAAAAAAArOI/mW8JGmCIP0gWtTctzQwqBvug1WLsBJ0BACK4B/s1600/3-775599.JPG"><img src="http://2.bp.blogspot.com/-Y1bGATKostI/WFqLkdrMdWI/AAAAAAAArOI/mW8JGmCIP0gWtTctzQwqBvug1WLsBJ0BACK4B/s320/3-775599.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6366554481798968674" /></a></div></blockquote><blockquote type="cite"><div><a href="http://3.bp.blogspot.com/-VtmlKmxIITw/WFqLkxp7b4I/AAAAAAAArOQ/WRO5NEwvX1gM8oDcuyaBEIgBhp18E9d7gCK4B/s1600/4-777846.JPG"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-VtmlKmxIITw/WFqLkxp7b4I/AAAAAAAArOQ/WRO5NEwvX1gM8oDcuyaBEIgBhp18E9d7gCK4B/s320/4-777846.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6366554487162367874" /></a></div></blockquote><blockquote type="cite"><div><a href="http://4.bp.blogspot.com/-SBgdSaLtNaI/WFqLlbSOswI/AAAAAAAArOY/wjC5CCSJGcotAmQjB22Z_soSVBM9RtcswCK4B/s1600/5-780103.JPG"><img src="http://4.bp.blogspot.com/-SBgdSaLtNaI/WFqLlbSOswI/AAAAAAAArOY/wjC5CCSJGcotAmQjB22Z_soSVBM9RtcswCK4B/s320/5-780103.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6366554498337256194" /></a></div></blockquote><blockquote type="cite"><div><a href="http://2.bp.blogspot.com/-MNlZghSNVtk/WFqLl2ZmbVI/AAAAAAAArOg/Ei_IkKp2XVkXNqPb7fYnW9TIv4kA-UZ8gCK4B/s1600/6-782222.JPG"><img src="http://2.bp.blogspot.com/-MNlZghSNVtk/WFqLl2ZmbVI/AAAAAAAArOg/Ei_IkKp2XVkXNqPb7fYnW9TIv4kA-UZ8gCK4B/s320/6-782222.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6366554505615928658" /></a></div></blockquote><blockquote type="cite"><div><a href="http://3.bp.blogspot.com/-PYcM9DKiVP4/WFqLmY-BqQI/AAAAAAAArOo/VKbUs8dZGlIrk_r6v80SvpjFjD9EHvm4ACK4B/s1600/1-784330.JPG"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-PYcM9DKiVP4/WFqLmY-BqQI/AAAAAAAArOo/VKbUs8dZGlIrk_r6v80SvpjFjD9EHvm4ACK4B/s320/1-784330.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6366554514895513858" /></a></div></blockquote>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-28426098763348822072016-11-12T16:19:00.001+06:002019-11-21T14:53:27.691+06:00Fwd: The saffron Muslim<div><br></div><blockquote type="cite"><div><br></div></blockquote><blockquote type="cite"><div><meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8"><meta name="Generator" content="Microsoft Word 12 (filtered medium)"><!--[if !mso]><style>v\:* {behavior:url(#default#VML);} o\:* {behavior:url(#default#VML);} w\:* {behavior:url(#default#VML);} .shape {behavior:url(#default#VML);} </style><![endif]--><style><!-- /* Font Definitions */ @font-face {font-family:Helvetica; panose-1:2 11 6 4 2 2 2 2 2 4;} @font-face {font-family:Wingdings; panose-1:5 0 0 0 0 0 0 0 0 0;} @font-face {font-family:Mangal; panose-1:2 4 5 3 5 2 3 3 2 2;} @font-face {font-family:"Cambria Math"; panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4;} @font-face {font-family:Calibri; panose-1:2 15 5 2 2 2 4 3 2 4;} @font-face {font-family:Roboto; panose-1:0 0 0 0 0 0 0 0 0 0;} /* Style Definitions */ p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal {margin:0in; margin-bottom:.0001pt; font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif";} a:link, span.MsoHyperlink {mso-style-priority:99; color:blue; text-decoration:underline;} a:visited, span.MsoHyperlinkFollowed {mso-style-priority:99; color:purple; text-decoration:underline;} span.EmailStyle18 {mso-style-type:personal-reply; font-family:"Calibri","sans-serif"; color:#1F497D;} .MsoChpDefault {mso-style-type:export-only; font-size:10.0pt;} @page WordSection1 {size:8.5in 11.0in; margin:1.0in 1.0in 1.0in 1.0in;} div.WordSection1 {page:WordSection1;} /* List Definitions */ @list l0 {mso-list-id:1375235833; mso-list-template-ids:1010962724;} @list l0:level1 {mso-level-number-format:bullet; mso-level-text:; mso-level-tab-stop:.5in; mso-level-number-position:left; text-indent:-.25in; mso-ansi-font-size:10.0pt; font-family:Symbol;} @list l1 {mso-list-id:1706252648; mso-list-template-ids:-2132086684;} @list l1:level1 {mso-level-number-format:bullet; mso-level-text:; mso-level-tab-stop:.5in; mso-level-number-position:left; text-indent:-.25in; mso-ansi-font-size:10.0pt; font-family:Symbol;} ol {margin-bottom:0in;} ul {margin-bottom:0in;} --></style><!--[if gte mso 9]><xml> <o:shapedefaults v:ext="edit" spidmax="1026" /> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml> <o:shapelayout v:ext="edit"> <o:idmap v:ext="edit" data="1" /> </o:shapelayout></xml><![endif]--><div class="WordSection1"><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"Calibri","sans-serif";color:#1F497D"><o:p> </o:p></span></p><p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"Calibri","sans-serif";color:#1F497D"><o:p> </o:p></span></p><p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p><div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18143"><p class="MsoNormal" style="background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"> <o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18118"><div id="ecxyui_3_7_2_18_1350424345579_39"><p class="MsoNormal" style="line-height:15.7pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:#2A2A2A"><o:p> </o:p></span></p></div><div id="ecxyui_3_7_2_18_1350424345579_39"><p class="MsoNormal" style="line-height:15.7pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:#2A2A2A"> </span><b id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18696"><span style="font-size:15.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">The saffron Muslim</span></b><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:#2A2A2A"><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18697"><p class="MsoNormal" style="background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18699"><p class="MsoNormal" style="background:white"><b><span style="font-size:6.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">Danish Raza, Hindustan Times, New Delhi</span></b><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#959494"> </span><b id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18710"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">Jan 19, 2014 12:14 IST</span></b><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div style="margin-right:9.35pt;orphans: 1" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18711"><p class="MsoNormal" style="background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div style="margin-right:9.35pt;orphans: 1" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18713"><p class="MsoNormal" style="background:white"><b><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626"><a href="http://www.hindustantimes.com/india/the-saffron-muslim/story-sxdXyHOdasvoBCnV858EWL.html">http://www.hindustantimes.com/india/the-saffron-muslim/story-sxdXyHOdasvoBCnV858EWL.html</a></span></b><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18718"><p class="MsoNormal" style="background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18720"><p class="MsoNormal" style="background:white"><span style="font-family:"Helvetica","sans-serif";color:#262626">A week before the 65th Independence Day, Imran Chaudhry, a PhD student at the national capital's Jamia Millia Islamia university did something which would pit him against everyone in his neighbourhood in the walled city of old Delhi. Chaudhry got posters pasted on the walls of the labyrinthine lanes of the primarily minority-dominated area, informing locals that senior Rashtriya Swayam Sewak Sangh (RSS) leader Indresh Kumar would be addressing a gathering in the area on August 15.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div style="margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18724"><p class="MsoNormal" style="margin-left:.5in;line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-family:"Helvetica","sans-serif";color:#262626">Retaliatory posters asking people to boycott the event appeared within hours. Chaudhry remembers the snide remarks of his acquaintances. "One of them commented that those who had been baying for the blood of the Muslim community were now coming here to address them," he says. To understand Chaudhry's motives, a senior neigbourhood cleric met him privately and chided him saying, "It's understandable if you prefer the BJP over other political parties; but the RSS?"</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div style="margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18727"><p class="MsoNormal" style="margin-left:.5in;line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-family:"Helvetica","sans-serif";color:#262626">As the national co-convener of the Muslim Rashtriya Manch (MRM) - a social organisation floated by the RSS with more than 10,000 members across the country -</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18730"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18732"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-family:"Roboto","serif";color:#262626">Chaudhry says he is now used to such jibes from members of his community. "Through the MRM, the RSS has extended an olive branch to the Muslim community. It's the duty of the Muslims to reciprocate and I am doing just that," says the 40-year-old. In December 2010, when Indresh Kumar's name was associated with the Mecca Masjid blast, Chaudhry was at the forefront of a demonstration at the capital's Jantar Mantar, defending the Sangh leader, who, he says, is like a father figure to him. "I couldn't back out when he needed us the most," he says.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div style="margin-top:2.9pt;margin-right:12.25pt;orphans: 1" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18737"><p class="MsoNormal" style="background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:#262626"><img border="0" width="665" height="423" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18739" src="http://www.hindustantimes.com/Images/popup/2014/1/DLI-RKR-MN_MRM_002_05.jpg" name="graphics1"></span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div style="margin-right:12.25pt;orphans: 1" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18740"><p class="MsoNormal" style="background:white"><em><b><span style="font-size:8.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626;font-style:normal">Soon after joining the MRM, Irfan Chaudhry, All India co-convener of the organisation, faced lot of criticism from various quarters. Now his family and friends realise that he is a good job of bringing the two communities together, he says. (Raj K Raj/HT Photo)</span></b></em><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18747"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">The idea of the MRM, the Sangh's only body to reach out to Muslims, was conceptualised in December 2002 - 88 years after the RRS was born - when the late K Sudarshan, former RSS chief, addressed a gathering at the Chanakyapuri residence of Nafisa Hussain, then member of the National Commission for Women.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18751"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18753"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18755"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">He had expressed concern that young Muslims were being targeted on terror charges across the globe and to an audience of approximately a dozen Muslims, a few of them BJP sympathizers, he said he knew the spirit of Islam did not propagate the ideology of Jihad as it was interpreted by terrorists.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18759"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">"After the programme, we brainstormed on how to remove misconceptions about each others' religions and decided to form a social organisation called 'Mai (Mother) Hindustan' as all Indians are the children of Mother India," recalls 49-year-old Dr Tahir Hussain, professor of geography at Mekelle University, Ethiopia, and one of the founder members of the MRM. The organisation's name was later changed to Rashtriya Muslim Manch and finally to Muslim Rashtriya Manch (MRM).<br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18763">The MRM now has a presence in 22 states.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18764"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18766"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18768"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><b><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">Friends with benefits</span></b><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626"> <br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18774">MRM members do not follow the drill in sangh shakhas or wear the khaki half pants that are mandatory for all RSS members.<br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18775">None of the MRM members would admit that propagating the RSS ideology of a Hindu Rashtra is on their agenda. "The idea is to bring the two communities together," says Hussain.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div style="margin-top:2.9pt;margin-right:12.25pt;orphans: 1" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18776"><p class="MsoNormal" style="background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:#262626"><img border="0" width="665" height="424" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18778" src="http://www.hindustantimes.com/Images/popup/2014/1/DLI-RKR-MN_MRM-Muslim3.jpg" name="graphics2"></span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div style="margin-right:12.25pt;orphans: 1" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18779"><p class="MsoNormal" style="background:white"><em><b><span style="font-size:8.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626;font-style:normal">Dr Hussain, a professor with the Mekelle University, Ethiopia, believes in the idea of a secular India. "During riots, it is not about Hindus and Muslims. Whoever is killed is an Indian and whoever kills, is a devil," he says. (Raj K Raj/HT Photo)</span></b></em><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18786"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">However, the RSS cannot be extricated from the MRM. From time to time, the organisation has spearheaded campaigns such as the one calling for a ban on cow slaughter to carry out the message of its parent body. Last October, Hussain, who is from Mewat district in Haryana, organised a panchayat of 12 villages there, to ban cow slaughter. "If it is about eating meat, we have other options such as chicken or mutton. If not eating beef can help us come closer to our Hindu brothers, what is wrong in it?" he asks.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18790"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18792"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18794"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">Like most MRM members who overtly displayed their affiliation to the RSS, Hussain believes he faces some ostracism. A book entitled 'Environment, Ecology And Natural Resources' which he co-authored with wife Marry Tahir Hussain, as a research associate at Jamia Millia Islamia University, acknowledges the couple's gratitude to 'guruji' Indresh Kumar in the introduction. "I think this is the reason why I never got a permanent job at the university," Hussain says. "My point is that if you have any issues with something which I have done, discuss it with me. Why punish me like this?"</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18798"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">MRM members insist the minority community's suspicions of the RSS are misplaced. During his visit to the RRS camp in Bhopal in the holy month of Ramzan, Hussain was impressed that, every day, one of the pracharaks woke him up before dawn to eat (Sehri) before starting the day's fast. "They also held an iftaar gathering. They are very down-to-earth people. People ask me why RSS? I say why not RSS?" he says.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18802"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">Imran Chaudhry says everything he had read and heard about the Sangh Parivar's extreme ideology was proved wrong when he met its current head Mohan Bhagwat at the RSS headquarters in Nagpur. "He hugged me. He never put any pressure on me to dress like a pracharak or to convert to Hinduism. And the perception is that these people will do shuddhi of the Muslim community," he says. <br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18806"><br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18807">Not surprisingly, the minority community largely continues to believe the RSS is intrinsically an anti-Muslim body and that personal experiences such as Hussain's and Chaudhry's don't matter. "RSS promotes the ideology of a Hindu nation where individual religious choices do not matter. They want everyone to think like a Hindu nationalist. If a Muslim is propagating such an ideology, I would say he is a traitor," says Dr Jamal Ahmed, a physician in the walled city area. <br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18808"><br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18809"><b id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18810">Being apolitical?</b> <br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18811">The MRM's national executive body, comprising of 24 members, is in regular touch with the RSS' Delhi office and holds monthly meetings at a rented flat in Paharganj to chalk out its agenda. It is then conveyed to a working committee of 250 members which ensures its implementation through the cadre.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18812"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18814"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">As in its social ideology, there is a strange dichotomy in the MRM's political beliefs. The larger feeling among members, something they stress on, is that this organisation has no political purpose. In an hour-long conversation, Mohammad Afzal, national convener, repeated five times that the role and responsibilities of its members were different from that of the BJP cadre and that while the MRM is a social organisation, the task of the BJP's minority cell involves mobilising minorities for the party.<br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18818"><br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18819">In the run-up to the 2014 Lok Sabha poll, however, the lines look set to be blurred.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18820"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">Afzal reveals the message his organisation would convey in the upcoming campaigns: "We have tried every so-called secular party. Why not try the BJP? We should stop treating the BJP as an untouchable party."<br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18824"><br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18825">Towards this end, the MRM is conceptualising a two-month programme to be implemented on a war footing. Plans include conducting public meetings in more than 100 districts, holding three rallies covering around 20 states, and creating a network of sympathetic clerics at dargahs and seminaries.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div style="margin-top:2.9pt;margin-right:12.25pt;orphans: 1" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18826"><p class="MsoNormal" style="background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:#262626"><img border="0" width="665" height="373" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18828" src="http://www.hindustantimes.com/Images/popup/2014/1/DLI-RKR-MN_Syed-Nazim9.jpg" name="graphics3"></span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div style="margin-right:12.25pt;orphans: 1" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18829"><p class="MsoNormal" style="background:white"><em><b><span style="font-size:8.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626;font-style:normal">Nazim Nizami, the sufi priest of Dargah Nizamuddin, says people from divergent religions and sects are welcome at the dargaah and the fact that the MRM is affiliated to the RSS – a body seen intrinsically to Muslims – cannot be a reason for him to say no to them. (Raj K Raj/HT Photo)</span></b></em><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18836"><p class="MsoNormal" style="background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><br><br><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18839"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">"The Congress government ensured that Muslims do not progress; it did not bother about creating a leadership among the community; but it's always the BJP which is viewed as the enemy," says Afzal. On the Godhra riots, he gives the usual response that, in independent India, more riots have happened in Congress-ruled states than in the ones ruled by the BJP and cites the example of the killing of Sikhs in the 1984 riots in Delhi.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18843"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">"Congress butchered the Sikhs, but the community did not leave the party. The result is for all of us to see. They remained part of the mainstream and we have a Sikh as the Prime Minister of the country today. Why should we leave the BJP because we have had Godhra?" he wonders.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18847"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">Interestingly, not all members of the organisation are convinced about disseminating the political message. "If this is going to happen, I will register my opposition," says Mushir Khan, convener, Delhi chapter, MRM, when asked about his organisation's preparations for the 2014 polls.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18851"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">Nizam Nizami, the chief priest at Dargah Nizamuddin in the capital is averse to discussing anything political. "The dargah is a place of peace," he says when you meet him in his office at the shrine. A hundred pictures of Nizami with political and non-political personalities forms a collage on the wall behind him. Though not an active member of the MRM, he is aware of its activities and believes it is a good initiative to bring the two communities together.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18855"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">"Here, we get visitors from all sects and communities. Sufism talks about peace and harmony. I don't see anything wrong if an effort like this has been made," he says, referring to the MRM.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18859"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18861"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><a name="div_storyContent"></a><b><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">What about the RSS? </span></b><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626"><br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18867">"All these wrong things that you hear about it, have been propagated by people with a small mentality," he says, as he leaves for evening prayers.<br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18868"><br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18869">Does the MRM indicate an attitudinal shift among Indian Muslims? "Around 10,000 Muslims joining an organization affiliated to the RSS does not mean much. Even the Shiv Sena in Mumbai has Muslim shaakha pramukhs. If the Congress can use token Muslims, then the RSS can do it too," says sociologist Dipankar Gupta. <br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18870"><br id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18871">Seema Mustafa, political analyst and author of the book 'Azadi's Daughter- journey of a liberal Muslim', agrees. "We need to take it with a pinch of salt. Even if the MRM has these many members and they approach the minority community with a political message, the BJP is not the party for which the minorities in India will ever vote. It is diametrically opposite to the idea of a secular party," she says.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18872"><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18873"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">Whether the objective is to change the psyche of an average Indian Muslim towards the RSS or to sway the Muslim vote in favour of the BJP or both, the Muslim Rashtriya Manch clearly has a long way to go.</span><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div></div><div style="margin-top:5.05pt;margin-right:9.35pt;orphans: 1" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18878"><p class="MsoNormal" style="margin-left:.5in;background:white"><b><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626">Tags </span></b><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p></o:p></span></p></div><div style="margin-right:9.35pt;orphans: 1" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18884"><ul type="disc"><li class="MsoNormal" style="color:black;mso-margin-top-alt:auto;mso-margin-bottom-alt:auto;mso-list:l0 level1 lfo2;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif""><a href="http://www.hindustantimes.com/topic/imran-chaudhry"><b id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18890"><span style="font-size:7.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#959494;text-decoration:none">Imran Chaudhry</span></b></a></span><b id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18894"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626"> </span></b><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif""><o:p></o:p></span></li></ul></div><div style="margin-right:9.35pt;orphans: 1" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18896"><ul type="disc"><li class="MsoNormal" style="color:black;mso-margin-top-alt:auto;mso-margin-bottom-alt:auto;mso-list:l0 level1 lfo2;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif""><a href="http://www.hindustantimes.com/topic/jamia-millia-islamia-university"><b id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18902"><span style="font-size:7.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#959494;text-decoration:none">Jamia Millia Islamia university</span></b></a></span><b id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18906"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626"> </span></b><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif""><o:p></o:p></span></li></ul></div><div style="margin-right:9.35pt;orphans: 1" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18908"><ul type="disc"><li class="MsoNormal" style="color:black;mso-margin-top-alt:auto;mso-margin-bottom-alt:auto;mso-list:l0 level1 lfo2;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif""><a href="http://www.hindustantimes.com/topic/rss"><b id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18914"><span style="font-size:7.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#959494;text-decoration:none">RSS</span></b></a></span><b id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18918"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626"> </span></b><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif""><o:p></o:p></span></li></ul></div><div style="margin-right:9.35pt;orphans: 1" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18920"><ul type="disc"><li class="MsoNormal" style="color:black;mso-margin-top-alt:auto;mso-margin-bottom-alt:auto;mso-list:l0 level1 lfo2;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif""><a href="http://www.hindustantimes.com/topic/rashtriya-swayam-sewak-sangh"><b id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18926"><span style="font-size:7.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#959494;text-decoration:none">Rashtriya Swayam Sewak Sangh</span></b></a></span><b id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18930"><span style="font-size:9.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#262626"> </span></b><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif""><o:p></o:p></span></li></ul></div><div style="margin-right:9.35pt;orphans: 1" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18932"><ul type="disc"><li class="MsoNormal" style="color:black;mso-margin-top-alt:auto;mso-margin-bottom-alt:auto;mso-list:l0 level1 lfo2;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif""><a href="http://www.hindustantimes.com/topic/mrm"><b id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18938"><span style="font-size:7.0pt;font-family:"Roboto","serif";color:#959494;text-decoration:none">MRM</span></b></a><o:p></o:p></span></li></ul></div><div id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18939"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18941"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18943"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18947"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18949"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div><div style="margin-left:11.5pt;margin-right:12.25pt" id="yui_3_16_0_ym19_1_1478841185579_18951"><p class="MsoNormal" style="line-height:12.95pt;background:white"><span style="font-size:10.5pt;font-family:"Helvetica","sans-serif";color:black"><o:p> </o:p></span></p></div></div></div></div></div></blockquote>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-90898930252740996472016-09-04T02:34:00.001+06:002019-11-21T14:53:36.868+06:00Islamic atankvadइस्लामिक आतंकवाद : इतिहास, कारण और निवारण
<br>
<br>सुरेश चिपलूणकर
<br>
<br>जब रेतीले क्षेत्र में तूफ़ान आते हैं, उस समय शतुरमुर्ग अपना सिर रेत में धँसा लेता है और पृष्ठभाग को तूफ़ान की ओर कर लेता है. ऐसा करके शतुरमुर्ग सोचता है की शायद तूफ़ान टल जाएगा और वह बच जाएगा. इसी प्रकार जब बिल्ली दूध पी रही होती है, उस समय आँखें बंद कर लेती है, तात्कालिक रूप से उसे ऐसा महसूस होता है कि कोई उसे नहीं देख रहा. जबकि ऐसा होता नहीं है. तूफ़ान तो आता ही है और वह शतुरमुर्ग को उड़ा ले जाता है, उसके पंखों के तिनके-तिनके बिखेर देता है, जबकि आँख बंद करके दूध पीती हुई बिल्ली को लाठी पड़ जाती है. समूचे विश्व में पिछले दस-पंद्रह वर्षों से इस्लामिक आतंकवाद ने जिस तेजी से अपने पैर पसारे हैं, उसकी जड़ में गैर-इस्लामिक देशों और समुदायों का यही शतुरमुर्ग वाला रवैया रहा है. फ्रांस पर हुए हालिया "ट्रक बम" हमले के बाद विश्व में पहली बार किसी प्रमुख नेता ने ""इस्लामिक आतंकवाद"" शब्द का उपयोग किया है, वर्ना अमेरिका में जब मोहम्मद अत्ता ने हवाई जहाज लेकर ट्विन टावर गिराए थे, उस समय भी जॉर्ज बुश ने "इस्लामिक" शब्द को छोड़ दिया था, केवल "आतंकवाद" शब्द का उपयोग किया था. अर्थात "आतंकवाद" शब्द से "इस्लामिक आतंकवाद" शब्द तक आते-आते शतुरमुर्गों को इतने वर्ष लग गए. खैर, देर आयद दुरुस्त आयद... फ्रांस के राष्ट्रपति ने "इस्लामिक आतंकवाद" शब्द उपयोग करके संकेत दिया है कि कम से कम यूरोप और पश्चिमी देशों में ही सही, अब यह "बौद्धिक शतुरमुर्ग" अपना सिर रेत से निकालकर तूफ़ान की तरफ देखने और उसके खतरों को सही तरीके से समझने लगा है.
<br>आज चारों ओर "इस्लामिक स्टेट" नामक क्रूर और खूँखार आतंकी संगठन के चर्चे हैं. कुछ वर्ष पहले जब तक ओसामा जीवित था, तब "अल-कायदा" का डंका बजता था... और उससे भी पहले जब अफगानिस्तान में बुद्ध की प्रतिमा को उड़ाया गया था, तब "तालिबान" का नाम चलता था. लेकिन इस्लामिक आतंक के इन विभिन्न नामधारी चेहरों का मूल बीज कहाँ है, इसकी शुरुआत कहाँ से हुई?? अतः इस वैश्विक समस्या को समझने के लिए हमें थोडा और पीछे जाना होगा. पहले हम समस्या के बारे में समझते हैं, फिर इसका निदान क्या हो, इस पर चर्चा होगी...
<br>
<br>रणनीतिज्ञ सैयद अता हसनैन लिखते हैं किआजकल किसी भी वैश्विक समस्या को हल करने के लिए नेताओं अथवा कूटनीतिज्ञों या बुद्धिजीवियों के पास इतिहास पढ़ने का समय कम ही होता है, और आम जनता तो बिलकुल हालिया इतिहास तक भूल जाती है, जिस कारण समस्या की गहराई को समझने में सभी गच्चा खा जाते हैं. कट्टर इस्लाम की अवधारणा के बारे में यदि बहस करनी है, अथवा वैश्विक आतंकवाद को समझना है तो सबसे पहले हमें इतिहास में पीछे-पीछे चलते जाना होगा. चौदह सौ वर्ष पीछे न भी जाएँ तो भी सन 1979 को हम एक मील का पत्थर मान सकते हैं. अयातुल्लाह खोमैनी की याद तो सभी पाठकों को होगी?? जी हाँ, इस्लामी आतंक को "वैश्विक" आयाम देने की शुरुआत करने वाले खुमैनी ही थे. आज हम सीरिया, ईराक, अफगानिस्तान और पाकिस्तान में जो खूनी खेल देख रहे हैं, इसके मूल में 1979 में घटी तीन प्रमुख घटनाएँ ही हैं. पहली घटना है खुमैनी द्वारा प्रवर्तित "ईरानी क्रान्ति", जिसमें अयातुल्लाह खोमैनी ने ईरान के शाह रजा पहलवी को अपदस्थ करके सत्ता हथिया ली थी. इस दौर में तेहरान में अमेरिकी दूतावास के बावन राजनयिकों को 04 नवंबर 1979 से 20 जनवरी 1981 तक खोमैनी समर्थकों ने बंधक बनाकर रखा था. दूसरी महत्त्वपूर्ण घटना भी 1979 में ही घटित हुई, जिसमें तत्कालीन सोवियत युनियन ने अफगानिस्तान में तख्तापलट करके अपना वर्चस्व कायम करने की कोशिश की, जिसके परिणामस्वरूप अमेरिका समर्थित और प्रशिक्षित "मुजाहिदीनों" एवं पाकिस्तान की मदद से लगातार नौ वर्ष तक रूस से युद्ध लड़ा. तीसरी घटना के बारे में अधिक लोग नहीं जानते हैं और ना ही इतिहास में यह अधिक प्रचारित हुई, वह थी सऊदी वहाबी सैनिकों के एक समूह "इख्वान" के एक सदस्य जुहामान-अल-तैयबी ने अपने समर्थकों के साथ मक्का में अल-मस्जिद-अल-हरम पर कब्ज़ा कर लिया. जुहामान ने यह कदम सऊदी राजवंश के कथित गैर-इस्लामी बर्ताव के विरोध में उठाया था, और इस घटना में उसके समर्थकों ने मक्का में आए हुए श्रध्दालुओं को चौदह दिनों तक बंधक बनाकर रखा. अंततः नवंबर 1979 में सऊदी राजवंश द्वारा फ्रांसीसी विशेष सुरक्षा बलों को बुलाया गया, जिन्होंने इस पवित्र मस्जिद में घुसकर इन आतंकियों का खात्मा किया था.
<br>
<br>केवल तीस दिनों के अंतराल में घटी इन तीनों घटनाओं ने दुनिया का चेहरा ही बदलकर रख दिया. जैसा कि सभी जानते हैं, ईरान के शाह एक अमेरिकी मोहरे के रूप में काम करने वाले एक तानाशाह भर थे और अयातुल्लाह खोमैनी नामक मौलवी ने इस्लाम के नाम पर ईरान के युवाओं को अमेरिका और पश्चिमी संस्कृति के खिलाफ भड़काकर सत्ता हासिल कर ली. सऊदी राजवंश के लिए हैरानी की बात यह थी इस्लाम के इस कट्टर रूप को उनके वहाबी आंदोलन से नहीं, बल्कि ईरान के शिया आंदोलन ने बढ़ाया. सऊदी अरब जो चतुराई के साथ कट्टर इस्लाम को बढ़ावा देने में लगा हुआ था, उसे यह देखकर झटका लगा कि "शिया" समुदाय उसके खेल में उससे आगे निकला जा रहा है. दूसरी बात यह थी कि काबा की उस पवित्र मस्जिद में "इख्वान" के आतंकियों ने जिस प्रकार नागरिकों और सुरक्षा बलों को दो सप्ताह तक बंधक बनाया और हत्याएँ कीं, और इसके जवाब में सऊदी राजशाही ने फ्रांसीसी सैनिकों को मस्जिद में घुसने की अनुमति दी, उसके कारण सऊदी राजपरिवार पर मस्जिद को अपवित्र करने के गंभीर आरोप लगने लगे थे. यानी उधर ईरान में शियाओं के नेता खुमैनी द्वारा कट्टरता को बढ़ावा देने और इधर सऊदी में मस्जिद को अपवित्र करने के आरोपों के चलते सऊदी अरब के राजपरिवार और इस्लामी मौलवियों ने अपने "वहाबी कट्टरता" को और तीखा स्वरूप देने का फैसला कर लिया. यही वह मोड़ था जहाँ से पेट्रो-डॉलर के बूते दुनिया में "इस्लामिक वहाबी" को क्रूर, तीखा और सर्वव्यापी बनाने की योजनाएँ शुरू हुईं.
<br>
<br>"कट्टर वहाबियत" को और हवा मिली अफगानिस्तान की घटनाओं से. रूस ने अफगानिस्तान के काबुल में अतिक्रमण करते हुए अपने कठपुतली बबरक करमाल की सरकार बनवा दी और जमकर शक्ति प्रदर्शन किया. इस कारण अफगानिस्तान से लगभग पचास लाख मुस्लिम शरणार्थी पड़ोसी पाकिस्तान और ईरान में भाग निकले. इस क्षेत्र में कच्चे तेल की प्रचुर मात्रा को देखते हुए सऊदी अरब में अड्डा जमाए बैठे अमेरिका को अपनी बादशाहत पर खतरा महसूस होने लगा और वह भी तालिबानों को प्रशिक्षण देकर रूस को कमज़ोर करने के इस हिंसक खेल में एक खिलाड़ी बन गया. "तेल के इस निराले खेल" के बारे में हम बाद में देखेंगे, पहले हम वहाबियत और सुन्नी आतंक के प्रसार पर आगे बढ़ते हैं. अफगानिस्तान में हुए इस घटनाक्रम ने सऊदी राजशाही को वहाबी विचारधारा फैलाने में खासी मदद की. उसने अमेरिका की मदद से पाकिस्तान की अफगान सीमा पर हजारों शरणार्थी कैम्प बनाए और उन कैम्पों को "तालिबान" का मानसिक प्रशिक्षण केन्द्र बना डाला. सऊदी ब्राण्ड मौलवियों ने इस्लाम के नाम पर पाकिस्तान और अफगानिस्तान में लाखों लोगों का जमकर "ब्रेनवॉश" किया, जो कि सऊदी राजशाही को पसंद आया, क्योंकि ऐसा करने से उसकी "कट्टर इस्लामी" छवि बरकरार रही और मुसलमान काबा की मस्जिद का अपवित्रीकरण वाला मामला भूल गए. इस खेल में सऊदी अरब को केवल पैसा लगाना था, बाकी का काम वहाबी काम मुल्ला-मौलवियों को और सैनिक कार्य अमेरिका को करना था. सोवियत संघ के अफगानिस्तान से चले जाने के बाद भी यह खेल जारी रहा और अन्य इस्लामिक देशों में पहुँचा. कहने का तात्पर्य यह है कि 1979 में घटित होने वाली इन्हीं प्रमुख घटनाओं ने मध्य एशिया में वहाबी विचारधारा का प्रचार-प्रसार किया और साथ ही मुसाब-अल-ज़रकावी (ISIS का जनक), ओसामा बिन लादेन और आयमान-अल-जवाहिरी जैसे कुख्यात आतंकियों को फलने-फूलने का मौका दिया. इन लोगों ने सऊदी पैसों का जमकर उपयोग करते हुए न सिर्फ अपना जलवा कायम किया, बल्कि "वहाबी इस्लाम की कट्टर विचारधारा को विश्वव्यापी बनाया, जिसका जहरीला व्यापक रूप हम इक्कीसवीं शताब्दी में देख रहे हैं.
<br>
<br>आतंक के इस वहाबी खेल में एक और खिलाड़ी सारे घटनाक्रम को चुपचाप देख रहा था और इसमें उसका और उसके देश का फायदा कैसे हो यह सोच रहा था... वह "खिलाड़ी"(?) था पाकिस्तान का जनरल जिया-उल-हक. विश्व में घट रहे इस घटनाक्रम ने जनरल ज़िया को यह मौका दिया कि वह खुद को जिन्ना के बाद पाकिस्तान के सबसे वफादार इस्लामिक रहनुमा के रूप में खुद को पेश कर सके. 1977 में जुल्फिकार अली भुट्टो को अपदस्थ करके सैनिक विद्रोह से तानाशाह बने जनरल जिया-उल-हक ने 1979 में भुट्टो को सूली पर लटका दिया था. जिया-उल-हक यह बात अच्छी तरह से समझ चुका था कि भारत से सीधे युद्ध में नहीं जीता जा सकता, क्योंकि पिछले दोनों युद्ध जिया ने करीब से देखे थे. भारत को नुक्सान पहुँचाने के लिए जनरल जिया ने "Thousand Cuts" नामक नई रणनीति बनाई, जिसमें भारत के अंदर ही अंदर विवादित मुद्दों को हवा देना, आतंकियों से हमले करवाना, सेना और नागरिकों पर छोटे-छोटे हमले करवाना प्रमुख था (जनरल ज़िया की यह रणनीति पाकिस्तान और उसकी ख़ुफ़िया एजेंसी ISI आज भी जारी रखे हुए है). जनरल ज़िया ने समय रहते ताड़ लिया था कि अमेरिका-रूस-सऊदी अरब के इस "युद्ध त्रिकोण" में यदि अधिकतम फायदा उठाना है तो "वहाबी विचारधारा" को बढ़ावा देते हुए सऊदी अरब और अमेरिका से पैसा झटकते रहना है. जनरल ज़िया जानता था कि यदि सुरक्षित रहना है और अनंतकाल तक विश्व को ब्लैकमेल करना हो तो "परमाणु ताकत" बनना जरूरी है, और इस काम के लिए बहुत सा धन चाहिए, जो केवल सऊदी अरब और जेहाद के नाम पर ही हासिल किया जा सकता है. उसने ठीक ऐसा ही किया, एक तरफ लगातार भारत के खिलाफ छद्म युद्ध जारी रखा और दूसरी तरफ सऊदी अरब को खुश करने के लिए उनका प्रिय बना रहा. सऊदी अरब का अकूत धन, वहाबी विचारधारा और परमाणु ताकत बनने के लिए सारे इस्लामिक जगत का राजनैतिक समर्थन, ज़िया-उल-हक को और क्या चाहिए था. बड़ी चतुराई से जनरल ज़िया ने पाकिस्तान को वहाबी आतंक की मुख्य धुरी बना लिया. और चीन एवं उत्तर कोरिया की मदद से परमाणु ताकत हासिल करके अमेरिका को ब्लैकमेल करने की स्थिति में ला दिया. ज़िया-उल-हक ने सऊदी राजपरिवार और प्रशासन की सुरक्षा हेतु 1989 में पाकिस्तान से एक पूरी ब्रिगेड बनाकर दी. इसके अलावा उसने अफगान सीमा पर स्थित शरणार्थी कैम्प में मदरसों की खासी संख्या खड़ी कर दी, जहाँ कट्टर मौलवियों ने सोवियत संघ के खिलाफ मुजाहिदीन तालिबानों को तैयार कर दिया. इन्हीं मुजाहिदीनों ने इस्लाम के नाम पर लगातार अपना युद्ध जारी रखा और अंततः नब्बे के दशक में अफगानिस्तान की सत्ता पर कब्ज़ा कर ही लिया. इसके बाद तालिबान कश्मीर, बोस्निया, चेचन्या सहित बाकी विश्व में फैलना शुरू हो गए. अस्सी के दशक के अंत तक वहाबी विचारधारा और आतंक को मजबूत करने का यह खेल लगातार जारी रहा, क्योंकि वहाबियों को किसी भी कीमत पर ईरान के "शियाओं" के साथ शक्ति संतुलन में अपना वर्चस्व बनाए रखना था. इसीलिए जब से ईरान ने भी अपनी परमाणु शक्ति बढ़ाने का खुल्लमखुल्ला ऐलान कर दिया तो वहाबी पाकिस्तान अपने इस्लामिक परमाणु एकाधिकार को लेकर चिंतित हो गया. शिया ईरान को रोकने के लिए वहाबी विचारक अमेरिका की चमचागिरी से लेकर अन्य किसी भी हद तक जाने के लिए तैयार थे. अमेरिका ने इन दोनों का बड़े ही शातिराना ढंग से उपयोग किया और अपनी अर्थव्यवस्था को मजबूत बनाने तथा उपभोगवादी जनता के लिए इन देशों से जमकर तेल चूसा.
<br>
<br>अमेरिका के इस खेल को सबसे पहली चुनौती मिली इराक के सद्दाम हुसैन से. सद्दाम हुसैन ने अमेरिका का खेल समझ लिया था और उसने सोचा कि क्यों न वह खुद ही इस खेल को खेले और ईराक को ईरान के मुकाबले मजबूत बना ले. इसी मुगालते में सद्दाम ने कुवैत पर हमला कर दिया और दर्जनों हत्याओं के साथ कुवैत के सैकड़ों तेल कुंए जला डाले. लेकिन सद्दाम का यह दुस्साहस उसे भारी पड़ा. अमेरिका से सीधी दुश्मनी और तेल पर कब्जे की लड़ाई में खुद तनकर खड़े होने अमेरिका को रास नहीं आया और उसने सद्दाम को ठिकाने लगाने के लिए नए जाल बुनने शुरू कर दिए. कहने का तात्पर्य यह है कि इस्लामी अर्थात वहाबी विचारधारा से पोषित आतंकवाद को समझने के लिए इस इतिहास को खंगालना बेहद जरूरी है. खुमैनी, सऊदी अरब और ज़िया-उल-हक की तिकड़ी तथा अमेरिका-रूस के बीच वैश्विक वर्चस्व की इस लड़ाई ने आतंकवाद को पोसने में बड़ी भूमिका निभाई... आज फ्रांस, फ्लोरिडा, बेल्जियम, ढाका आदि में जो लगातार हमले हम देख रहे हैं, वह इसी ऐतिहासिक "रक्तबीज" के अंश ही हैं.
<br>
<br>किसी समस्या को जड़-मूल से ख़त्म करने के लिए आयुर्वेदिक चिकित्सक सबसे पहले उस बीमारी का इतिहास जानते हैं, फिर कारण जानते हैं और उसी के अनुसार निवारण भी करते हैं. अभी जो हमने देखा वह इस्लामिक आतंकवाद की जड़ को, उसके इतिहास को समझने का प्रयास था. अब हम आते हैं कारण की ओर. आतंकवाद वर्तमान समय में इस विश्व की सबसे बड़ी समस्या बनकर उभरा है, ऐसी समस्या जो कम होने की बजाय लगातार बढती ही जा रही है. यह समस्या ऐसा गंभीर रोग बन गयी है जिसका आज तक समाधान नहीं निकल पाया है. इस्लामिक आतंकवाद की इस समस्या को समझने के लिए सबसे पहले तो विश्व के तमाम नेताओं, लेखकों, बुद्धिजीवियों को यह समझना और मान्य करना होगा कि इसका सीधा सम्बन्ध मज़हबी व्याख्याओं से है. इस्लामिक आतंकवाद से लड़ने के लिए सैनिक, गोला-बारूद और टैंक कतई पर्याप्त नहीं हैं. जब तक हम शार्ली हेब्दो के कार्टून पर फ्रांस में मचाए गए कत्लेआम, अथवा डेनमार्क के कार्टूनिस्ट की हत्या अथवा सलमान रश्दी के खिलाफ फतवे अथवा यजीदी महिलाओं के साथ बलात्कार और उन्हें गुलामों की तरह खरीदे-बेचे जाने के पीछे की मानसिकता को नहीं समझते, और स्वीकार करते तब तक सभी लोग केवल अँधेरे में तीर चला रहे होंगे और अनंतकाल तक चलने वाले इस युद्ध में खुद को झोंके रखेंगे. जिस तरह फ्रांस के राष्ट्रपति अथवा अमेरिका के राष्ट्रपति उम्मीदवार डोनाल्ड ट्रंप ने खुलेआम कहा, उसी तरह स्वीकार कीजिए कि इस्लाम की शिक्षाओं एवं कुरआन की व्याख्याओं के गलत-सलत अनुवादों एवं मुल्ला-मौलवियों द्वारा मनमाने तरीके से हदीस और शरीयत को लागू करने के कारण ही यह समस्या नासूर बनी है. यह एक तरह से मलेरिया के खिलाफ युद्ध है. केवल मच्छर मारने अथवा कुनैन की गोली खिलाने से मरीज की बात नहीं बनेगी, बल्कि जिस गंदे पानी में मलेरिया के लार्वा पनप रहे हैं, जहां से प्रेरणा ले रहे हैं, उस पानी में दवा का छिड़काव जरूरी है. अर्थात मूल समस्या यह है की इस्लामिक धर्मगुरुओं द्वारा मनमाने तरीके से कुरआन-हदीस की व्याख्या की गई है, सबसे पहले बौद्धिक रूप से युद्ध करके उसे दुरुस्त करना पड़ेगा. भारत के इस्लामिक बुद्धिजीवी मौलाना वहीदुद्दीन खान ने समस्या की जड़ को बिलकुल सही पकड़ा है. वहीदुद्दीन लिखते हैं कि चूंकि विभिन्न देशों में कार्यरत मौलवियों, उलेमाओं और काज़ियों की उनके इलाके की जनता पर खासी पकड़ होती है, इसलिए वे चाहते हैं कि उनका यह वर्चस्व बना रहे, इसलिएतात्कालिक परिस्थितियों के मुताबिक़ वे कुरआन-हदीस और शरीयत के मनमाने मतलब निकालकर मुस्लिम समुदाय को दबाए रखते हैं. कुछ मौलवी तो इस हद तक चले जाते हैं, कि उनके अलावा कोई दूसरा मुसलमान कुरआन की व्याख्या कर ही नहीं सकता.
<br>मौलाना वहीदुद्दीन खान के अनुसार कुरआन के नाज़िल होने के पश्चात कई वर्षों तक इस्लामिक समाज के नियमों एवं मान्यताओं पर कई विद्वानों ने अपनी-अपनी समझ के अनुसार उसकी व्याख्या की जिसे तत्कालीन शासकों का समर्थन भी मिलता रहा, और धीरे-धीरे यह मान लिया गया कि यह सब कुरआन में ही है और मौलवी कह रहे हैं तो सही ही होगा. एक और इस्लामिक विद्वान तारेक फतह कहते हैं कि पैगम्बर मोहम्मद द्वारा पूरी कुरआन लगभग तेईस वर्ष में नाज़िल की गई. ईस्वी सन 632 में पैगम्बर मोहम्मद की मृत्यु के पश्चात ही विवाद शुरू हो गए थे. अपनी पुस्तक में तारिक लिखते हैं की पैगम्बर मोहम्मद की जीवनी जिसे सूरा कहते हैं, लगभग सौ वर्ष बाद लिखी गई, इसी प्रकार हदीस को भी लगभग दो सौ से चार सौ वर्षों के बीच लगातार लिखा जाता रहा. जबकि शरीयत क़ानून पैगम्बर की मौत के चार सौ से छः सौ वर्ष बाद तक लिखे जाते रहे, उसमें बदलाव होते रहे, उसकी मनमानी व्याख्याएँ की जाती रहीं. इस्लाम की सबसे कट्टर व्याख्याएँ अब्दुल वहाब (1703-1792) द्वारा की गईं. सन 1803 से 1813 तक मक्का पर सऊदी नियंत्रण था, उसके बाद ओटोमान ने इसे वापस हासिल किया. हालांकि अंत में 1925 में यह पुनः सऊदी कब्जे में आया और सऊदी साम्राज्य ने मक्का-मदीना की लगभग 90% इमारतें गिरा दीं, यहाँ तक की जिसमें खुद पैगम्बर मोहम्मद रहते थे उस इमारत को भी नहीं छोड़ा. अब ये कट्टर वहाबी रूप इस कदर फ़ैल गया है की ISIS ने भी विभिन्न मज़ारों और इस्लाम की ऐतिहासिक धरोहरों को ही नष्ट करना शुरू कर दिया है. ऐसे में सहज ही अनुमान लगाया जा सकता है कि इस्लाम की धार्मिक व्याख्याओं में कितना घालमेल है, और इसी वजह से भारत में जाकिर नाईक, पाकिस्तान में अल-जवाहिरी अथवा ब्रिटेन में अंजेम चौधरी जैसे तथाकथित इस्लामिक विद्वान बड़ी आसानी से युवाओं को बरगला लेते हैं.इस्लाम के संस्थापक पैगम्बर मोहम्मद निश्चित रूप से एक चतुर और बुद्धिमान व्यक्ति थे, उन्होंने अपनी प्रत्येक रणनीति को सीधे "अल्लाह" से जोड़ दिया और अपने प्रत्येक विरोधी को काफ़िर घोषित कर दिया. तत्कालीन परिस्थितियों में उनकी वह रणनीति कामयाब भी रही, लेकिन उनकी मृत्यु के पश्चात इसी विचार को आगे बढाते हुए ढेरों मौलवियों ने सैकड़ों वर्ष तक कुरआन की मनमानी व्याख्या की. ऐसे में इस विचारधारा का मुकाबला केवल गोलियों-बम-बन्दूकों से संभव नहीं है, इसे तो बौद्धिक स्तर पर लड़ना होगा. वहाबी इस्लाम तो शियाओं के साथ सहा-अस्तित्त्व को भी राजी नहीं है. वहाबी मूवमेंट में निशाने पर सबसे पहले शिया ही रहे हैं, जिनका अस्तित्व खत्म करने के लिए सऊदी अरब पोषित इस्लाम ने एड़ी-चोटी का जोर लगा दिया. अतः कोई यह कैसे कह सकता है कि, आतंकवाद का कोई धर्म नहीं होता? परन्तु आतंकी तो मौलवियों द्वारा इस्लाम की गलत व्याख्या के कारण इसे अल्लाह और कुरान का आदेश मानते हैं. मुस्लिम समुदाय के अन्दर से आवाज़ उठनी चाहिए कि वे ऐसे आरोपों से बचना चाहते हैं. ये लोग खुलकर आतंकवाद के खिलाफ आगे आएँ और कहें कि आतंकवादी अपने साथ इस्लाम शब्द को जोड़ना बंद करें. अपने कुकर्मों को अल्लाह या कुरान का आदेश बताना बंद करें. तमाम आतंकी संगठनों के नाम में इस्लाम के पवित्र शब्दों को रखना बंद करें. क्योंकि जब तक मुस्लिम समुदाय खुद को नहीं बदलता, और अपनी मजहबी संकीर्ण सोच खत्म करके आतंकियों, मुल्ला-मौलवियों के खिलाफ उठ खड़ा नहीं होता, तब तक उसे ऐसे आरोप झेलने ही पड़ेंगे. ज़ाहिर है कि यह काम इस्लाम के भीतर से ही होगा, बाहर से कोई गैर-इस्लामी व्यक्ति इस बहस में घुसेगा तो न सिर्फ मुंह की खाएगा, बल्कि उसकी मंशा पर भी शक किया जाएगा. इसलिए तारिक फतह, तसलीमा नसरीन, सलमान रश्दी, मौलाना वहीदुद्दीन खान, जूडी जेसर, अली सिना, इमरान फिरासत जैसे लोगों को आगे आना होगा, विमर्श आरम्भ करने होंगे, विभिन्न देशों में स्थित मुसलमानों को इस्लाम की सही व्याख्या करके दिखानी होगी, सेमिनार-पुस्तकें इत्यादि आयोजित करने होंगे. लेकिन साथ ही साथ आतंकियों के सामने घुटने नहीं टेकने की ठोस नीति बनानी होगी. इसीलिए विभिन्न सरकारों, गुप्तचर सेवाओं को साथ लेना होगा, तथा विशेषकर पाकिस्तान (जो इस आतंक का वैचारिक पोषक है) पर नकेल कसनी होगी.
<br>
<br>ये तो हुआ पहला और सबसे महत्त्वपूर्ण कदम यानी कट्टर इस्लाम का उदार इस्लाम से बौद्धिक युद्ध. इसी के साथ जुडी हुई वैचारिक भ्रान्तियों को भी दूर करने की जरूरत है. यह वैचारिक भ्रान्तियाँ वामपंथियों तथा सेकुलर बुद्धिजीवियों ने फैला रखी हैं. जिसमें से सबसे पहली भ्रान्ति है कि – "ये आतंकी गरीब और अनपढ़ हैं, इसलिए मौलवियों के जाल में फँस जाते हैं". यह सबसे बड़ा झूठ है जो चरणबद्ध तरीके से फैलाया गया है, क्योंकि खुद ओसामा बिन लादेन अरबपति था, अच्छा-ख़ासा पढ़ा लिखा था. ट्विन टावर से हवाई जहाज भिड़ाने वाला मोहम्मद अत्ता पायलट था, बंगलौर से ISIS का ट्विटर हैंडल चलाने वाला प्रमुख स्लीपर सेल सॉफ्टवेयर इंजीनियर है. यानी कि पेट्रो-डॉलर में अरबों रूपए कमाने वाले देशों द्वारा बाकायदा जिन मुस्लिम लड़कों का ब्रेनवॉश किया जाता है, उनमें से अधिकाँश पढ़े-लिखे इंजीनियर, डॉक्टर, सॉफ्टवेयर कर्मी तथा मैनेजमेंट स्तर की पढ़ाई कर चुके लोग हैं. ज़ाहिर है कि शिक्षा की कमी वाला तर्क एकदम बेकार है... इसी प्रकार यह कहना भी एकदम बकवास है कि मुस्लिम आतंक के पीछे शोषण या गरीबी है. जब "तथाकथित" बुद्धिजीवी यह बहानेबाजी बन्द कर देंगे कि इस्लामिक आतंक की समस्या शोषण, गरीबी, अथवा अशिक्षा है, तभी इस समस्या का हल निकाला जा सकता है, क्योंकि यह सिद्ध हो चुका है कि यह समस्या केवल और केवल मौलवियों तथा निहित स्वार्थी तत्वों द्वारा कुरआन-हदीस-शरीयत की गलत व्याख्या और जेहाद तथा बहत्तर हूरों जैसी कहानियाँ सुनाकर मज़हबी वैचारिक ज़हर फैलाने के कारण है. इसका मुकाबला करने के लिए वैचारिक पाखण्ड छोड़ना पड़ेगा, और मिलकर काम करना होगा. जहाँ-जहाँ सैनिक शक्ति जरूरी है, वह तो सरकारें कर ही रही हैं, परन्तु बौद्धिक युद्ध ज्यादा महत्त्वपूर्ण है. इस्लामी जगत में बच्चों को वैचारिक रूप से जागरूक बनाना होगा, उनके सामने इस्लाम की सही तस्वीर पेश करनी होगी और जवाहिरी-लादेन-ज़ाकिर-अंजुम जैसे इस्लाम को विकृत करने वाले प्रचारकों पर लगाम कसनी होगी.
<br>
<br>इस्लामिक आतंकवाद की समस्या का एक और महत्त्वपूर्ण पहलू है, जो कि अर्थव्यवस्था और धन से जुड़ा हुआ है और इस पहलू पर भी केवल इस्लामिक देशों द्वारा ही काबू पाया जा सकता है. यह पहलू है कच्चे तेल से जुडी राजनीति का. विश्व की महाशक्तियाँ इस्लामी देशों से निकलने वाले तेल पर शुरू से निगाह बनाए हुए हैं. कच्चे तेल के बैरलों की भूख ने दुनिया में लाखों मासूमों का खून बहाया है. उल्लेखनीय है कि अमेरिका ने सऊदी अरब के राजपरिवार पर लगभग कब्ज़ा किया हुआ है. अमेरिका ने सऊदी अरब में अपना स्थायी अड्डा जमा रखा है.सभी जानते हैं कि अमेरिका महा-उपभोगवादी देश है और पेट्रोल का प्यासा है. सबसे पहले अमेरिका ने ही "तेल का खेल" शुरू किया और सऊदी अरब को अपने जाल में फँसाया. सद्दाम हुसैन पर नकली आरोप मढ़कर ईराक को बर्बाद करने और वहाँ के तेल कुओं से कच्चा तेल हथियाने का खेल भी अमेरिका ने ही खेला. अमेरिका की देखादेखी रूस भी इस खेल में कूदा और दस साल तक अफगानिस्तान में जमा रहा. चाहे नाईजीरिया हो, अथवा वेनेजुएला हो.. जिस-जिस देश में अकूत तेल की सम्पदा है, वहाँ-वहाँ अमेरिका की टेढ़ी निगाह जरूर पड़ती है. हाल ही में तुर्की में हुए जी20 शिखर सम्मेलन के मौके पर दुनिया के सभी देशों ने पेरिस में हुए आंतकी हमले की भरसक निंदा की. परन्तु सम्मेलन में रूस के राष्ट्रपति ब्लादिमीर पुतिन ने हैरतअंगेज खुलासा किया कि दुनिया के चालीस से अधिक देश आंतकवाद को फाइनेंस कर रहे हैं, और इसमें से कई देश जी20 समूह में शामिल हैं.
<br>
<br>पुतिन ने इन देशों के नाम तो नहीं लिया लेकिन यह जरूर साफ किया कि इनमें से कुछ ऐसे देश हैं, जो दुनिया की बड़ी अर्थव्यवस्थाओं में शुमार हैं. चूँकि जी20 समूह दुनिया की बीस सबसे बड़ी अर्थव्यवस्थाओं का समूह है. इनमें अमेरिका, चीन, फ्रांस, सउदी अरब, ब्राजील और भारत या खुद रूस भी हो सकता है. पिछले एक साल में जिस तरह से इस्लामिक स्टेट (आईएस) ने काला झंडा उठा रखा है और सीरिया तथा ईराक के तेल के भंडारों पर कब्जा किया है, उससे साफ है कि यह आतंकवाद का नया दौर है, जहां एक इस्लामिक कट्टर संगठन एक स्वयंभू "राज्य" बनने की कोशिश कर रहा है. पश्चिमी मीडिया और कच्चे तेल के कारोबार से जुड़े संगठन दावा कर चुके हैं, कि ISIS अपने कब्जे वाले तेल के भंडारों से तेल निकाल कर बहुत कम दामों पर बेच रहा है. जिस कारण तेल की कीमतों के अन्तर्राष्ट्रीय भावों में अस्थिरता बनी हुई है और कई देश इस उतार-चढ़ाव की चपेट में हैं. अंतरराष्ट्रीय बाज़ार में पिछले एक साल से कच्चा तेल 110 डॉलर के स्तर से गिरकर 40 डॉलर के आसपास बिक रहा है. उधर ओपेक देशों (जिनमें सभी इस्लामिक देश हैं) की आपसी खींचतान में ईराक सरकार के तेल भंडारों से जमकर तेल निकाला जा रहा है. तेल के बाजार में अपनी उपस्थिति बनाए रखने के लिए ईराक सरकार को 30 डॉलर प्रति बैरल की दर पर कच्चा तेल बेचना पड़ रहा है. जबकि उधर ISIS अपने कब्जे वाले भंडारों से तेल निकाल कर अंतरराष्ट्रीय बाजार में 20 डॉलर प्रति बैरल की दर से बेच रहा है. रूसी राष्ट्रपति पुतिन के अनुसार रूस ने अपने सैटेलाइट के द्वारा देखा है कि ISIS के कब्जे वाले इलाकों में हजारों की संख्या में कच्चा तेल लेने के लिए टैंकरों के भीड़ लगी हुई है.
<br>
<br>अब यहाँ सवाल उठता है कि जब ISIS बीस डॉलर की दर से तेल बेच रहा है और करोड़ों रूपए कमा रहा है तो यह पैसा कहाँ जा रहा है? ज़ाहिर है कि हथियार और अन्य सैन्य उपकरण खरीदने में. विश्व में हथियारों का सबसे बड़ा विक्रेता कौन है, अमेरिका.अर्थात घूम-फिरकर पैसा पुनः अमेरिका के पास ही पहुँच रहा है. तमाम इस्लामिक आतंकी संगठन दावा करते हैं कि अमेरिका और इजरायल उनके दुश्मन नंबर वन हैं, लेकिन वास्तव में देखा जाए तो "कच्चे तेल के इस आर्थिक गेम" में सबसे बड़ा खिलाड़ी, अम्पायर और विपक्ष खुद अमेरिका ही है. इस्लामिक देशों के शासक या तो बेवकूफ हैं, या लालची हैं. अमेरिका ने सऊदी अरब में अपनी मनमर्जी चला रखी है, इसी तरह "ओपेक" देशों में से कई देशों में उसकी कठपुतली सरकारें काम कर रही हैं. परन्तु गलती अकेले अमेरिका की ही क्यों मानी जाए? मुस्लिम बुद्धिजीवी और इस्लामिक जगत के प्रभावशाली लोग इन इस्लामी शासकों को यह बात क्यों नहीं समझाते कि जब तक पश्चिमी देशों का दखल इस इलाके में बना रहेगा, तब तक आपस में युद्ध भी चलते रहेंगे, मारकाट और आतंक भी पाला-पोसा जाता रहेगा. हमेशा से अमेरिका के दोनों हाथों में लड्डू रहते हैं. ईरान-ईराक के दस वर्ष लंबे युद्ध में दोनों देशों को हथियार बेचकर सबसे अधिक कमाई अमेरिका ने ही की. जब युद्ध समाप्त हो गया, तब भी विभिन्न बहाने बनाकर वह क्षेत्र में पैर जमाए बैठा रहा. रूस और चीन, अमेरिका का यह खेल समझते हैं परन्तु खुलकर उससे दुश्मनी लेने से बचते रहे हैं. यदि अमेरिका और पश्चिमी देश चाहें तो कभी भी ISIS का खात्मा कर सकते हैं, लेकिन फिर बीस डॉलर के भाव से मिलने वाला कच्चा तेल भी मिलना बन्द हो जाएगा और हथियारों की बिक्री भी बन्द हो जाएगी.
<br>
<br>अंत में संक्षेप में इतना ही कहना है कि "इस्लामिक आतंकवाद" की समस्या केवल जलेबी ही नहीं बल्कि इमरती और नूडल्स की तरह टेढ़ी-मेढ़ी और उलझी हुई है. इसमें कई पक्ष आपस में एक-दूसरे से टकरा रहे हैं. फिर भी जैसा कि लेख में सुझाया गया है, यदि इस्लामिक विद्वान और बुद्धिजीवी कुरआन-हदीस की सही और सटीक व्याख्याएँ करके आने वाली पीढ़ी को जेहादी मानसिकता से दूर ले जाने में सफल हों तथा इस्लामिक देश अपने यहाँ अमेरिका व पश्चिमी देशों का दखल बन्द करके अपने लालच (और मूर्खता) में कमी लाएँ, तो काफी हद तक इस समस्या पर काबू पाया जा सकता है. ज़ाहिर है कि ये उपाय अपनाना इतना सरल भी नहीं है, तो लड़ाई लंबी है. कल फ्रांस था, आज इस्ताम्बुल है, तो कल बाली या परसों कोलकाता भी हो सकता है और मानवता के पैरोकार व शांति की चाहत रखने वाले सामान्य मनुष्य के लिए फिलहाल तो कोई राहत नहीं है...
<br>
<br>Sent from my iPhoneBhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-17001424039114159392016-07-14T21:40:00.001+06:002019-11-21T14:53:25.813+06:00HinduismHinduism is open source
<br>
<br>
<br>
<br>We first had the wisdom of the Vedas. Then came the Vedanta period (end of the Vedas) and people relied on the Upanishads. Finally the Ramayan and Mahabharat became the most popular books of Hinduism. They had their own philosophies which steadily took forward the narrative as the centuries went by.
<br>
<br>Animal slaughter existed in ancient Vedic times, but we adopted peaceful temple worship and vegetarianism, further endorsed by Buddhism and Jainism. Hinduism is not a static religion but the most dynamic religion in the world. After the success of the open course software movement, a lot of people realized that Hinduism too was open course.
<br>
<br>Whether it's software or religion: The future is open source.
<br>
<br>- See more at: <a href="http://www.pragyata.com/mag/8-reasons-why-hinduism-rocks-in-the-new-age-113#sthash.E7ktnB4B.dpuf">http://www.pragyata.com/mag/8-reasons-why-hinduism-rocks-in-the-new-age-113#sthash.E7ktnB4B.dpuf</a>
<br>
<br>
<br>4. Hinduism is a huge believer in woman power
<br>
<br>
<br>
<br>
<br>
<br>Gods and goddesses rule India in equal measure. If Ganesh Puja is the life of Mumbai, Kali Puja is the highlight of Kolkata. The river Ganga symbolizes the goddess and Vaishno Devi is a top pilgrimage centre in North India. Shakti is woman empowerment. Shakti is the power of the feminine divine which can be tapped by both men and women.
<br>
<br>
<br>
<br>Says the Shaktisangama Tantra...
<br>
<br>
<br>
<br>Woman is the creator of the universe,
<br>
<br>The universe is her form,
<br>
<br>Woman is the foundation of the world,
<br>
<br>She is the true form of the body.
<br>
<br>
<br>
<br>Very few traditions in the world talk of the feminine in such a fashion. In Hinduism, at the divine and cosmic level, there is nothing to distinguish the masculine and the feminine
<br>
<br>- See more at: <a href="http://www.pragyata.com/mag/8-reasons-why-hinduism-rocks-in-the-new-age-113#sthash.E7ktnB4B.dpuf">http://www.pragyata.com/mag/8-reasons-why-hinduism-rocks-in-the-new-age-113#sthash.E7ktnB4B.dpuf</a>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-3934564139599427812016-06-21T19:05:00.000+06:002019-11-21T14:53:29.944+06:00Yog<p class="mobile-photo"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-wpiFpZzz3RY/V2lL2k7sRlI/AAAAAAAAoEg/5TuGf2O1gTclsoj3Cp1wXkz744NYJkbdgCK4B/s1600/IMG_3493-788850.JPG"><img src="http://2.bp.blogspot.com/-wpiFpZzz3RY/V2lL2k7sRlI/AAAAAAAAoEg/5TuGf2O1gTclsoj3Cp1wXkz744NYJkbdgCK4B/s320/IMG_3493-788850.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6298648954853410386" /></a></p>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-43620664969526271812016-01-15T19:21:00.001+06:002019-11-21T14:53:30.805+06:00PANCHAAMRITAMPANCHAAMRITAM
<br>
<br>ONE
<br>
<br>Recently Pakistan staked claim on Basmati rice for Geographic Index. India rubbished the claim, stating that Basmati belongs to the soil of India. Incidentally, in his book 'In the Lap of the Himalayas: Holy Wanderings', Swami Akhandananda, one of the direct disciples of Sri Ramakrishna Paramahamsa, records an observation of his. "At village Tapovanam, near Rishikesh, the rice variety cultivated has an aroma and so is known as Basmati. The locals say that a saint, pleased with the hospitality of the villagers, blessed that the rice grown in the place would be aromatic". Recently, Mexicans carried Basmati seed to their land and cultivated it there. The rice they got was a look alike of Basmati, but the aroma was absent. (Based on a report in VIJAYABHARATAM, January 22, 2016).
<br>TWO
<br>In a kind gesture, an NRI couple from the US, D Jyothi Reddy and Sammi Reddy, has arranged the marriage of an orphan girl with hearing and speaking impairment in Warangal (Telengana, Bharat) on December 6, 2015. The couple, performed the 'Kanyadanam' of the girl, Saraswati, at the marriage that took place at Mallikamba Manovikasa Kendram, Warangal. A police officer, V Kiran Kumar found the girl abandoned at Hanamkonda bus stand in 2004 and handed over her to the Kendram. Since then the orphanage is looking after the girl, who hails from Srikakulam district. A private company employee, Ch Narender, who is also deaf and mute, came forward to marry the girl. Learning this, Jyothi Reddy volunteered to organise the marriage bearing all expenses. The marriage ceremony was held in a grand manner as per Hindu tradition. Warangal (West) MLA D Vinay Bhasker and others blessed the newlywed couple. The parents of Narender, Ch Upender and Sushila, Kendram Founder B Ramaleela and others were present. (From THE HANS INDIA, December 7, 2015).
<br>THREE
<br>
<br>
<br>Samuel Evan Stokes, 21, an American, came to India with the intention of working at a home for lepers in the Simla hills. He faced a lot of opposition from his family because he was heir to the family's prosperous business of elevators. Incidentally, Stokes and Parish Elevator Company later merged with Otis Elevators. But young Stokes was determined and his family relented to let him follow his heart and Samuel landed in Bombay on February 26, 1904. Thanedar, a little hamlet 15 KMs from Narkanda, a Himalayan town (Himachal Pradesh, Bharat). 6 KMs from Thanedar at Kotgarh stands an old church. Stokes was sent here to recuperate from the heat of the Indian plains. With time on his hands he set about exploring the surrounding hills and Thanedar worked her charms on him and he found himself completely in love with the place. In a drastic step he decided that he wanted to spend the rest of his life here. Stokes planted in 1916 a few apple saplings in his Barobagh orchard in Thanedar. When they bore fruit, the apples were an instant hit. During his rest and recuperation days at the Kotgarh church, young Samuel came in contact with a lot of Sadhus on the Hindustan-Tibet road making their way to Kailash Mansarovar. While the priest of the church was finely robed and had three meals a day, the simplicity of those Sadhus perturbed him and set him thinking about the Hindu religion. Later on in his life he also studied the Bhagvad Gita in English and then in an endeavour to understand it, learned Sanskrit and studied it again in that language. In 1932, he became an Arya Samaji and changed his name to Satyanand Stokes. Paramjyoti Mandir, the temple he built in 1937 was to be his legacy to Thanedar. On its walls are verses from the Gita and the Upanishads. Satyanand Stokes died on May 14, 1946. (Based on a report by Shri Sanjeev Awasthi in HILL POST, March, 19, 2006. <a href="http://hillpost.in/2006/03">http://hillpost.in/2006/03</a>)
<br>
<br>FOUR
<br>Even while passing 13 months in jail, Gurgaon-based engineer Amit Kumar Mishra (31) created a piece of software that is making Indian prisons go high-tech. Mishra was sent to prison in a false dowry death case in 2013 when he was in his late 20s. While in prison, Mishra made the most of his time by putting his skills to use and created a piece of software, Phoenix, which increases the efficiency of the prison management system and makes the lives of inmates and officials easier and more productive. In a letter dated September 17, 2015, addressed to all states and union territories, the Ministry of Home Affairs had recommended incorporation of prison management software, and Phoenix was mentioned in a list of suitable options along with three other pieces of software. His wife committed suicide by taking poison within two years of their marriage. Even before he could recover from the tragedy of losing someone he doted on, his in-laws slapped sections 304 B (dowry death), 498 A (dowry) and 34 of the Indian Penal Code (IPC) on him. Once in, Mishra realised there were several other inmates who barely knew about the current status of their cases. With the help of Phoenix, kiosks that display the case records of an inmate from his thumb impression have been set up. Now, an inmate, with his thumb impression, can buy any product from the canteen and the money will be debited directly from his account. Mishra was acquitted of all charges in July 2014. By February 2015, he had set up his company Invader Technologies. His software has proved to be path-breaking for prison management and has been installed in all jails in Haryana. (Based on a report by Smt Sneha Agrawal in DAILY MAIL, December 17, 2015 <a href="http://www.dailymail.co.uk/indiahome/indianews/article-3364815">http://www.dailymail.co.uk/indiahome/indianews/article-3364815</a>). Idea: Shri. N.Sadagopan
<br>FIVE
<br>
<br>
<br>
<br>Shri Siddhi Nath Singh is RSS Kshetriya Sanghchalak or the regional head for Bihar and Jharkhand and the chairperson of RSS' social development wing, Rashtriya Seva Bharti. Singh, a resident of Jharkhand's electricity hub Patratu in Ramgarh district, has been imparting free skill training and creating livelihoods for the youth of hundreds of villages across the country at his firm Kalpataru. But what makes the engineer-turned-entrepreneur different from others is the devotion with which he remains involved in changing the lives of every youth in Hafua (Jharkhand, Bharat), with a population of approximately 1,000 people, around 70 km north of capital Ranchi. Some two decades back, a mere mention of Hafua used to alert the police and intelligence agencies. Majority of those involved in bank robberies and snatching incidents in Ramgarh and Ranchi were traced to this village. Children did not go to school and elders never worked in the fields even though most of them had vast tracts of land in their names. It was during one of his sojourns to the village, while researching on storage of rain water, that 68-year-old Singh came across a few parents who were worried about the future of their teenage children. Over the last 15 years, Singh has provided skill training to no less than 150 Hafua men, who are now working across India and in the Gulf, earning handsome salaries. Their children now go to schools and the living standard of their families has also improved. And in return they have nothing else, but, praise for Singh. "Hafua residents do not have any criminal case for the last 10 years. We are now earning with dignity and living with pride," said Zubair Ahmad, who has been working with the RSS leader's firm for the last 12 years. Lal Mohammad Ansari, a landlord and whose five sons have been Singh's students, said that he stands as an epitome of religious harmony at a time when some feel that the country has grown intolerant. (Based on a report by Shri Vijay Murty (Patratu, Jharkhand) in HINDUSTAN TIMES, January 8, 2016).
<br>
<br>
<br>Sent from my iPhoneBhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-7170886958683923282015-12-08T01:23:00.001+06:002019-11-21T14:53:33.606+06:00Congress, who is intolerant?<div><br><br>Sent from my iPhone</div><div><br>Begin forwarded message:<br><br></div><blockquote type="cite"><div><b>From:</b> "Manmohan Vaidya " <<a href="mailto:mmohanngp@gmail.com">mmohanngp@gmail.com</a>><br><b>Date:</b> 5 December 2015 1:24:36 PM IST<br><b>To:</b> <<a href="mailto:mmohanngp@gmail.com">mmohanngp@gmail.com</a>><br><b>Subject:</b> <b>FW: Congress, who is intolerant?</b><br><br></div></blockquote><blockquote type="cite"><div> <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=utf-8"> <meta name="Generator" content="Microsoft Word 12 (filtered medium)"> <style> <!-- /* Font Definitions */ @font-face {font-family:Helvetica; panose-1:2 11 6 4 2 2 2 2 2 4;} @font-face {font-family:Mangal; panose-1:2 4 5 3 5 2 3 3 2 2;} @font-face {font-family:"Cambria Math"; panose-1:2 4 5 3 5 4 6 3 2 4;} @font-face {font-family:Calibri; panose-1:2 15 5 2 2 2 4 3 2 4;} @font-face {font-family:Tahoma; panose-1:2 11 6 4 3 5 4 4 2 4;} @font-face {font-family:Georgia; panose-1:2 4 5 2 5 4 5 2 3 3;} /* Style Definitions */ p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal {margin:0in; margin-bottom:.0001pt; font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman","serif";} a:link, span.MsoHyperlink {mso-style-priority:99; color:blue; text-decoration:underline;} a:visited, span.MsoHyperlinkFollowed {mso-style-priority:99; color:purple; text-decoration:underline;} span.EmailStyle18 {mso-style-type:personal-reply; font-family:"Calibri","sans-serif"; color:#1F497D;} .MsoChpDefault {mso-style-type:export-only; font-size:10.0pt;} @page Section1 {size:8.5in 11.0in; margin:1.0in 1.0in 1.0in 1.0in;} div.Section1 {page:Section1;} --> </style> <!--[if gte mso 9]><xml> <o:shapedefaults v:ext="edit" spidmax="1026" /> </xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml> <o:shapelayout v:ext="edit"> <o:idmap v:ext="edit" data="1" /> </o:shapelayout></xml><![endif]--> <div class="Section1"> <p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"Calibri","sans-serif"; color:#1F497D"><o:p> </o:p></span></p> <p class="MsoNormal"><span style="font-size:11.0pt;font-family:"Calibri","sans-serif"; color:#1F497D"><o:p> </o:p></span></p> <div> <div style="border:none;border-top:solid #B5C4DF 1.0pt;padding:3.0pt 0in 0in 0in"> <p class="MsoNormal"><b><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Tahoma","sans-serif"">From:</span></b><span style="font-size:10.0pt;font-family:"Tahoma","sans-serif""> S G Naravane [<a href="mailto:sgnaravane@yahoo.com">mailto:sgnaravane@yahoo.com</a>] <br> <b>Sent:</b> 30 November 2015 18:04<br> <b>To:</b> <a href="mailto:jayantss66@gmail.com">jayantss66@gmail.com</a><br> <b>Subject:</b> Congress, who is intolerant?<o:p></o:p></span></p> </div> </div> <p class="MsoNormal"><o:p> </o:p></p> <div> <div id="yui_3_16_0_1_1448885414764_7483"> <p class="MsoNormal" style="background:white"><span style="font-family:"Helvetica","sans-serif"; color:black"><a href="http://www.vijayvaani.com/ArticleDisplay.aspx?aid=3784">http://www.vijayvaani.com/ArticleDisplay.aspx?aid=3784R K Ohri</a>30 Nov 2015<o:p></o:p></span></p> </div> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;line-height:20.25pt;background: white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">We are living in interesting times. A comical debate about the intolerance of Hindus, initiated by a cabal supported by the Congress Party, is raging across the country. A number of communalists, masquerading as secularists, have been railing against the Narendra Modi-led government, painting it as intolerant. Some Bollywood stars like Aamir Khan and Shahrukh Khan have joined the mob of protestors. Even well-known musician, AR Rahman, jumped into the flawed debate.</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">Worldwide, Hindus are known as a tolerant and pacifist community. Taking undue advantage of Hindu tolerance, the UPA government led by Ms Sonia Gandhi and Dr Manmohan Singh practiced blatant discrimination against them on several occasions during their decade-long rule. Yet no secular-communalist protested nor raised his/her voice against discrimination against the majority community.</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">To set the record straight, some notable instances of intolerance against Hindus in the decade long UPA regime may be recounted, in no particular order. </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">On December 9, 2006, came Prime Minister Manmohan Singh's famously infamous statement that Muslims and minorities would have the first claim on the nation's resources, which virtually condemned the Hindu majority to the status of second class citizens. By some quirk, the statement was made on the birthday of UPA chairperson Sonia Gandhi! </span><span style="font-size:11.5pt;font-family: "Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">In 2011, the then Union Home Minister Sushil Kumar Shinde announced that a Muslim IPS officer was being appointed as Director, Intelligence Bureau, which involved three competent IPS officers being superseded without justification. No secular busybody or shrill media anchor ever dared ask the Sonia Gandhi-Manmohan Singh dyarchy why the careers of V Rajagopal, RN Gupta and Yashovardhan Azad were sabotaged.</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif"; color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">In 2013, a Lt. Governor was to be appointed in Delhi. An RTI inquiry by Subhash Agarwal revealed that a panel was proposed in a Home Ministry note on 5th October, 2012, viz., SY Quraishi, former Chief Election Commissioner; Salauddin Ahmed, former Chief Secretary of Rajasthan; Anwar Ahsan Ahmed, former Secretary, Border Management in the Ministry of Home Affairs; Shamim Banu, former Additional Chief Secretary, Karnataka; and GS Kang, former Chief Secretary of Bihar. </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif"; color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">Obviously, it was pre-decided that only a person from one community would be appointed as Lt. Governor of Delhi. Interestingly, one of the retired officers on the panel had faced a CBI investigation. Finally, the post went to Najeeb Jung, a former Vice Chancellor of Jamia Millia Islamia, who had organized a demonstration alleging that the Batla House shootout of September 19, 2008, was a fake encounter staged by Delhi Police against the Indian Mujahideen.</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">Ms Leela Samson was appointed chief of Kalakshetra, Sangeet Natak Academi and Censor Board by the UPA, possibly solely on account of proximity to Ms Sonia Gandhi. She had reputedly been a dance teacher to Priyanka Vadra. During her tenure, she worked zealously to erase the Hindu identity of Kalakshetra by removing Hindu symbols and icons like Lord Ganesha, besides getting embroiled in corruption (the cases are on-going). She cleared Aamir Khan's controversial movie 'PK' despite the film containing highly objectionable scenes casting slurs on the Hindu faith. As an aside, one may mention that 'pk' is the internet handle for Pakistan, just as 'in' is for India.</span><span style="font-size: 11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><b id="yui_3_16_0_1_1448885414764_7672"><span style="font-size:13.0pt;font-family: "Georgia","serif";color:#222222">Discrimination against poorest Hindus </span></b><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">By using the Sachar Committee's flawed and fabricated findings, former Union Minister of Minorities Affairs, Salman Khursheed, deprived the unlettered daughters and sons of nearly 34 crore Hindus living below the poverty line, mostly in rural areas. The very conception of the committee was a grave constitutional impropriety. The task assigned to Justice Sachar had in 1992 been entrusted by Parliament to the National Minorities Commission by enacting a special law called The Minorities Commission Act, 1992. It assigned all responsibility for protection of the rights of minorities and ensuring their welfare to the Minorities Commission. Thus, Dr Manmohan Singh's act of constituting a High Level Committee in March 2005, by executive fiat, for one religious minority, was patently unconstitutional and bad in law. The worst aspect of the sinister move was that Justice Sachar, being well versed in law, did not advise the Prime Minister of this blatant violation of the Constitution.</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">For decades, a bogey has been propagated that Muslims are economically and educationally more disadvantaged than Hindus. This falsehood is used by the vote bank lobby to bestow disproportionate benefits and concessions, including nearly 20 million scholarships and concessional educational loans exclusively on Muslims and four other minorities. During Salman Khursheed's press conference on May 29, 2012, it was revealed that not a single scholarship was given to the daughter or son of the poorest Hindu. Nor were cheaper educational or entrepreneurial loans advanced to any Hindu poor, while funds worth several lakh crores were advanced to the children of five minorities (Muslims, Christians, Buddhists, Parsis and Sikhs).</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><b id="yui_3_16_0_1_1448885414764_7698"><span style="font-size:13.0pt;font-family: "Georgia","serif";color:#222222">Religion-based strategy of discrimination</span></b><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">This strategy of religion-based discrimination followed the divisive vote bank policy enunciated in the Prime Minister's notorious "Muslims First" policy. It deprives crores of poor Hindus in rural India and urban jhuggies of any share in the 20 million scholarships awarded to five minorities, including four economically and educationally well placed communities (Christians, Parsis, Buddhists and Sikhs).</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">The data pertaining to infant and child mortality, degree of urbanization, life expectancy at birth, available in the public domain proves that Hindus, not Muslims, are the most disadvantaged religious group. Only in the matter of Literacy, Hindus with 65.1% literacy are marginally ahead of Muslims who average 59.1%. Yet, Justice Sachar did not have the courage to point out that the single factor responsible for lower Muslim literacy average was the lower ratio of literacy among Muslim women (50.1%), lower by 3.6% than the national average of female literacy at 53.7%. Justice Sachar also disregarded the diktats of Muslim religious leaders restricting education of girls beyond a certain age and insistence on the veil.</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><b id="yui_3_16_0_1_1448885414764_7724"><span style="font-size:13.0pt;font-family: "Georgia","serif";color:#222222">Plight of Hindus living below poverty line</span></b><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">Unfortunately, the most vocal Hindus, including spiritual gurus, tele-media analysts, self-anointed intellectuals and political leaders, belong to the prosperous or well-to-do middle class. They are remained indifferent to the pathetic economic condition of the poorest families, especially those trapped in terminally-ill rural areas. This allowed the children of 34-35 crore (340 million) poorest Hindu families to be denied a rightful share in 20 million scholarships in order to promote the 'exclusive development' of five minority communities. And this was done in the garb of 'inclusive development'! This ongoing discriminatory policy was launched by the then Prime Minister with great fanfare in June 2006, as part of the Prime Minister's New 15 Point Programme for Welfare of Minorities. </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><b id="yui_3_16_0_1_1448885414764_7742"><span style="font-size:13.0pt;font-family: "Georgia","serif";color:#222222">Falsehood publicised in Sachar Report</span></b><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">Justice Sachar deliberately refused to consider the documented fact that according to the National Family Health Surveys Nos. 1 (1992-93) and 2 (1998-1999), Muslims were better placed than Hindus in four major human development indices, namely Infant Mortality, Child Mortality, degree of Urbanisation, and Life Expectancy at Birth. Despite admitting this important fact (pages 37-38), Sachar took recourse to <i id="yui_3_16_0_1_1448885414764_7754">suppressio veri, suggestio falsi</i> by attributing it to the specious argument that it could be due to better child feeding practices prevalent among Muslims. Instead of candidly admitting that Muslims were better fed and had access to better medical care, he decided to weave the yarn of 'better child feeding' practices among Muslims.</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">Another instance of <i id="yui_3_16_0_1_1448885414764_7764">suppressio veri, suggestio falsi</i> is the description of the plight of Muslim women (page 13, Chapter 2): "Everything beyond the walls of the ghetto is seen as unsafe and hostile – markets, roads, lanes and public transport, schools and hospitals, Police Stations and government offices." Can any Indian honestly believe that Muslim women are treated so shabbily in India? Many more instances of fudging facts and propagating falsehoods can be cited; they are omitted for want of space.</span><span style="font-size:11.5pt; font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><b id="yui_3_16_0_1_1448885414764_7772"><span style="font-size:13.0pt;font-family: "Georgia","serif";color:#222222">Rebuttals galore of Justice Sachar's Report</span></b><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">The first well-documented rebuttal of the flawed findings of Justice Sachar came on Sept. 2, 2006, when a paper was circulated by Prof. Sanjay Kumar of the Centre of the Study of Developing Studies, New Delhi, in a seminar at the Indian Institute of Public Administration. The research showed that there was hardly any difference in the economic and educational status of Hindus and Muslims. Prof Sanjay Kumar's research, based on a survey by the CSDS in 2004, showed that the proportion of 'the very poor' Indians was higher among Hindus (31%) than among Muslims (24%). </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">Mysteriously, this important finding based on a survey was ignored by Justice Sachar despite a clear directive in the Prime Minister's Notification dated March 9, 2005 to the High Level Committee to "obtain relevant information from Departments /agencies of the Central & State Governments and also conduct an intensive literature survey to identify the published data, articles, and research on relative social, economic and educational status of Muslims in India at the State, regional and district levels" to address problems faced by Muslims.</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">Prof. Sanjay Kumar's research paper highlighting these important findings was duly sent to Justice Sachar by our think tank, <i id="yui_3_16_0_1_1448885414764_7800">Patriots' Forum</i>, with a formal request for an audience. Both were ignored.</span><span style="font-size:11.5pt; font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">The second rebuttal of Justice Sachar's findings came in October 2010 when the National Health Survey-3 (2005-2006) revealed a quantum jump of 5.4 years (from 62.6 years) in the life expectancy of Muslims within a short span of 7 years, i.e., between 1998 and 2005. The inordinate delay in releasing these findings helped facilitate the implementation of Sachar Committee's recommendations favouring the Muslim community. </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">The third rebuttal of Justice Sachar's facts was made by Rajesh Shukla, Senior Fellow, National Council of Applied Economic Research, in the <i id="yui_3_16_0_1_1448885414764_7818">Economic Times</i>, New Delhi, on April 5, 2007. Dr Shukla reconfirmed that there was hardly any difference in the economic status of Hindus and Muslims. His survey also disclosed that the Sikh community were 'the Sardars in Prosperity,' with Christians close behind them.</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif"; color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">The fourth rebuttal of Justice Sachar's findings came on February 24, 2011, in the reply to a Parliament Question answered by Vincent H. Pala, Minister of State for Minorities, in the Lok Sabha, admitting that the Centre had no data pertaining to the number of persons living below the poverty line according to religious denomination. If as late as the year 2011, the government had no data about the number of Muslims and Hindus living below the poverty line, why were the fudged findings of Justice Sachar accepted and implemented several years ago?</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif"; color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">The fifth demolition of the Sachar Committee came on October 24-25, 2011, when in a seminar jointly organized by the United Nations Development Programme and India's Planning Commission, at Claridge's Hotel, two scholars from Jawaharlal Nehru University (Sukhdeo Thorat and Amaresh Pandey) presented a research paper reconfirming that there had been far greater poverty reduction among Muslims than among Hindus between 2004-2005 to 2009-2010.</span><span style="font-size:11.5pt; font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222">Despite such research-based rebuttals of the Sachar Report, the discrimination against the poorest Hindu children living below the poverty line continues. According to a half page advertisement published in <i id="yui_3_16_0_1_1448885414764_7844">The Pioneer</i>, New Delhi, on Feb. 15, 2014, "over Rs. 1,95,000 crore of bank credit was showered on 5 minorities". In contrast, not one rupee of bank credit reached the 34 crore Hindus living below the poverty line. The former Prime Minister owes the nation an explanation for this sad state of affairs caused by his government during a decade in office.</span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif"; color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><span style="font-size:13.0pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"> </span><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> <p class="MsoNormal" style="text-align:justify;background:white"><i id="yui_3_16_0_1_1448885414764_7852"><span style="font-size:13.0pt;font-family: "Georgia","serif";color:#222222">The author <em id="yui_3_16_0_1_1448885414764_7856"><span style="font-family:"Georgia","serif"">is a retired Inspector General of Police, Arunachal Pradesh</span></em></span></i><span style="font-size:11.5pt;font-family:"Georgia","serif";color:#222222"><o:p></o:p></span></p> </div> </div> <br><br> <hr style="border:none; color:#909090; background-color:#B0B0B0; height: 1px; width: 99%;"> <table style="border-collapse:collapse;border:none;"> <tbody><tr> <td style="border:none;padding:0px 15px 0px 8px"> <a href="https://www.avast.com/antivirus"> <img border="0" src="http://static.avast.com/emails/avast-mail-stamp.png" alt="Avast logo"> </a> </td> <td> <p style="color:#3d4d5a; font-family:"Calibri","Verdana","Arial","Helvetica"; font-size:12pt;"> This email has been checked for viruses by Avast antivirus software. <br><a href="https://www.avast.com/antivirus">www.avast.com</a> </p> </td> </tr> </tbody></table> <br> </div></blockquote>Bhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5735663763690174728.post-3523826780922301852015-11-10T09:40:00.001+06:002019-11-21T14:53:29.515+06:00Rangoli<p class="mobile-photo"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-pI95RrRfxHI/VkFnQfkJbfI/AAAAAAAAkk4/es-tHx1Fb6Q/s1600/image-748573.jpeg"><img src="http://2.bp.blogspot.com/-pI95RrRfxHI/VkFnQfkJbfI/AAAAAAAAkk4/es-tHx1Fb6Q/s320/image-748573.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362493796675058" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-3BdVqLTZXY0/VkFnQxQTe0I/AAAAAAAAklM/tSbnmNFnIy4/s1600/image-751004.jpeg"><img src="http://2.bp.blogspot.com/-3BdVqLTZXY0/VkFnQxQTe0I/AAAAAAAAklM/tSbnmNFnIy4/s320/image-751004.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362498545285954" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-SUVDDkW7ylY/VkFnRpjprmI/AAAAAAAAklo/S_03Gx3YKV0/s1600/image-753419.jpeg"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-SUVDDkW7ylY/VkFnRpjprmI/AAAAAAAAklo/S_03Gx3YKV0/s320/image-753419.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362513658818146" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-ZW1hqUtXteE/VkFnSdLvusI/AAAAAAAAkl8/G5lO65cEov4/s1600/image-756622.jpeg"><img src="http://4.bp.blogspot.com/-ZW1hqUtXteE/VkFnSdLvusI/AAAAAAAAkl8/G5lO65cEov4/s320/image-756622.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362527517194946" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-qmDTsQxITMA/VkFnTAb11YI/AAAAAAAAkmM/4hXLqJdt8lY/s1600/image-759770.jpeg"><img src="http://1.bp.blogspot.com/-qmDTsQxITMA/VkFnTAb11YI/AAAAAAAAkmM/4hXLqJdt8lY/s320/image-759770.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362536979944834" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-v3HhBtKyKvk/VkFnTt6lwhI/AAAAAAAAkmk/SL_OXRtecPw/s1600/image-761578.jpeg"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-v3HhBtKyKvk/VkFnTt6lwhI/AAAAAAAAkmk/SL_OXRtecPw/s320/image-761578.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362549188510226" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-IU_lzAG3Ytw/VkFnU4C-ApI/AAAAAAAAkm4/e8eryXR6xvI/s1600/image-766780.jpeg"><img src="http://1.bp.blogspot.com/-IU_lzAG3Ytw/VkFnU4C-ApI/AAAAAAAAkm4/e8eryXR6xvI/s320/image-766780.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362569087877778" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-F3-dSSqGLcE/VkFnVV5Y51I/AAAAAAAAknQ/99KiEMrzRxk/s1600/image-769050.jpeg"><img src="http://1.bp.blogspot.com/-F3-dSSqGLcE/VkFnVV5Y51I/AAAAAAAAknQ/99KiEMrzRxk/s320/image-769050.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362577100760914" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-gMIK-qInSQw/VkFnWW592eI/AAAAAAAAkno/Js9InPYaEXQ/s1600/image-772336.jpeg"><img src="http://2.bp.blogspot.com/-gMIK-qInSQw/VkFnWW592eI/AAAAAAAAkno/Js9InPYaEXQ/s320/image-772336.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362594551486946" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-buOl_E0SsbI/VkFnXKQ3VeI/AAAAAAAAkn8/RS92gJEGKxo/s1600/image-775400.jpeg"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-buOl_E0SsbI/VkFnXKQ3VeI/AAAAAAAAkn8/RS92gJEGKxo/s320/image-775400.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362608337737186" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-5dlqQ1sWYqs/VkFnXqyI2zI/AAAAAAAAkoQ/sGNfR-qpg7Q/s1600/image-777793.jpeg"><img src="http://2.bp.blogspot.com/-5dlqQ1sWYqs/VkFnXqyI2zI/AAAAAAAAkoQ/sGNfR-qpg7Q/s320/image-777793.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362617067232050" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-0DT7o9z6g_8/VkFnYajIrDI/AAAAAAAAkoo/i_SoLSD-E_E/s1600/image-780260.jpeg"><img src="http://1.bp.blogspot.com/-0DT7o9z6g_8/VkFnYajIrDI/AAAAAAAAkoo/i_SoLSD-E_E/s320/image-780260.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362629889207346" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-74AB9VYbuWQ/VkFnY81UgXI/AAAAAAAAko8/zauE4ozzaZY/s1600/image-783243.jpeg"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-74AB9VYbuWQ/VkFnY81UgXI/AAAAAAAAko8/zauE4ozzaZY/s320/image-783243.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362639092285810" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-1Wt9iCpHWbM/VkFnZkYgeDI/AAAAAAAAkpQ/EnZxchK98IE/s1600/image-785594.jpeg"><img src="http://2.bp.blogspot.com/-1Wt9iCpHWbM/VkFnZkYgeDI/AAAAAAAAkpQ/EnZxchK98IE/s320/image-785594.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362649708853298" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-RQDrviHqyHU/VkFnaKaNngI/AAAAAAAAkpk/EljUN96ajHo/s1600/image-787613.jpeg"><img src="http://1.bp.blogspot.com/-RQDrviHqyHU/VkFnaKaNngI/AAAAAAAAkpk/EljUN96ajHo/s320/image-787613.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362659916553730" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-IpLtyrLr8UI/VkFnazrMBsI/AAAAAAAAkp4/0yfIOBkNnKU/s1600/image-790527.jpeg"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-IpLtyrLr8UI/VkFnazrMBsI/AAAAAAAAkp4/0yfIOBkNnKU/s320/image-790527.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362670993606338" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://4.bp.blogspot.com/-Q4Whrk2EWPU/VkFnbQm_iNI/AAAAAAAAkqI/SUc13KyoGFg/s1600/image-792789.jpeg"><img src="http://4.bp.blogspot.com/-Q4Whrk2EWPU/VkFnbQm_iNI/AAAAAAAAkqI/SUc13KyoGFg/s320/image-792789.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362678760638674" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-Ze3Zzk2BaqQ/VkFncNxNDlI/AAAAAAAAkqg/aMxch2fDpx4/s1600/image-795084.jpeg"><img src="http://1.bp.blogspot.com/-Ze3Zzk2BaqQ/VkFncNxNDlI/AAAAAAAAkqg/aMxch2fDpx4/s320/image-795084.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362695178030674" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://2.bp.blogspot.com/-ZputI8Hiqk8/VkFnc3fnvcI/AAAAAAAAkq4/qfufCHPisDQ/s1600/image-798306.jpeg"><img src="http://2.bp.blogspot.com/-ZputI8Hiqk8/VkFnc3fnvcI/AAAAAAAAkq4/qfufCHPisDQ/s320/image-798306.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362706378571202" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://1.bp.blogspot.com/-J2V0VYLezf4/VkFndeL8NrI/AAAAAAAAkrM/ZjOcA7QTa7A/s1600/image-701127.jpeg"><img src="http://1.bp.blogspot.com/-J2V0VYLezf4/VkFndeL8NrI/AAAAAAAAkrM/ZjOcA7QTa7A/s320/image-701127.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362716765009586" /></a></p><p class="mobile-photo"><a href="http://3.bp.blogspot.com/-hQHf_n_zA08/VkFneMjbavI/AAAAAAAAkrc/1Kb1zLWpwRw/s1600/image-704170.jpeg"><img src="http://3.bp.blogspot.com/-hQHf_n_zA08/VkFneMjbavI/AAAAAAAAkrc/1Kb1zLWpwRw/s320/image-704170.jpeg" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_6215362729211554546" /></a></p>Sent from my iPhoneBhadesiahttp://www.blogger.com/profile/11431897729629528537noreply@blogger.com0